_________________________________________________
EDITORIAL
- Lallawmzuala
Tanpui ngaite tanpuitu, Mizote min ti Mizo thintu chu YMA hi a ni awm e. Kan missionary ten Pathian rawn chunga an din a ni a. Chuvang chuan tun hun thleng hian Mizorama pawl lian ber a la ni ta zel a ni. YMA hi mi thenkhatten han sawislin han do viau thin mah se, do zawh chi leh tlawm mai chi a ni lo tih chu a hre chiangtute kan ni awm e.
Chutiang khawpa pawl ropui chu Darlawn khua pawhin kan lo nei ve reng mai leh kum 75-na hial hmel kan han hmu thei hi thil lawmawm tak a ni a. Darlawn Branch YMA din tute an hluin an fakawm takzet a. Anni thawhrimna zarah a hlawhtlinna leh a hming thatna leh khawtlang tana a tangkainate kan la hmu chho zel dawn niin a lang a. A hun laia lo dintute fak an phu takzet a ni.
Souvenir te hial Jubilee puala kan han chhuah theite hi member-te inpekna a ni a. Kan thawhrimna rah chhuah vek a ni. Member-te mai bakah kan Mizo ziak mite, mi chhuanawm tak takte article ziak turin kan han sawm a. Annin phur takin thuchhuah tur min pe a, a lawmawm takzet a. Anni avang hian kan souvenir-te pawh a phusui sawt a ni. Tin, sum leh pai senga advertisement min pe tute chungah lawmthu kan sawi a. Anni avanga chhuak thei chauh a ni kan ti thei bawk ang.
Tin, Lois Bet ten a tul ang ang min buaipui avang leh mawi tak maia he souvenir min buaipuinaah lawmthu kan sawi nghal bawk a ni.
He Souvenir chhiartu zawng zawngte Darlawn Branch YMA hmingin chibai ka buk che u a, kan awmna hmun apiangah YMA thuvawn leh thil tumte hrereng chunga mahni theih tawka hma la theuh turin duhsakna ka hlan nghal a che u.
______________________________________________________
DARLAWN BRANCH YMA REPORT
- Lallawmzuala
Secretary
“Mihring dam chhung hi kum 70 a ni a, chakna avangin kum 80 pawh a ni thei”
Thil engpawh kum 70 tling chin chu rei tak mai a ni a, mihring pawh kum 70 chin dam thleng tur chuan hrisel that leh chak pawh a ngai ngei ang. Darlawn Branch YMA in kum 75 champha(Platinum Jubilee) kan thleng a kan lawm thei ta mai hi a lawmawmin a va ropui em! Min hruai thlengtu Pathian hnenah lawmthu awm rawh se.
Darlawn Branch YMA in kum 75 champha kan lo thlen hian kan hruaitu hmasa - mi huai kal ta te kha kan hrereng a. An thawhrimna leh inpekna zo zai te kha a zavaiin hre thei tawh lo mah ila, kan theihnghilh lo, anmahni avanga tun thlenga awm thei kan ni si a. YMA thuvawn ‘Tanpui ngaite tanpuitu’ an nihna hrerengin mi chanhai leh rethei, harsate tana an inpekna hlu takte kha ava ropui em! Khawtlang nun siam thatna tur atana an thawhrim thinzia leh sual dona kawnga theih tawp an chhuahna te, tunlai khawvel lo changkang chho zela kan thalai pui nunna tam tak suatturuihhlo dona kawnga an thawhrimnate kha theihnghilh theih a ni lovang. Thang leh thar, chhuan lo awm leh zel tur tan sulhnu tha tak min hnutchhiah a ni.
Kan hruatu hmasate kha mifing ber ber leh fel ber ber an ni bik lo va, a chang chuan mi hmuhsit leh khawsaknaah pawh harsa ve tak takte an ni fo va. Khawtlang tana an thatnaah dodaltu leh kut thlak hial pawh lo tawk tawh te an aw m thin. Mahse chung zawng zawngah pawh zam hauh lovin nghet taka dingin tun hun hi min hruaithleng a ni. Kum 1966 ah ram a lo buai khan, India sipaiten YMA din an phal lo va, heti a ni chung pawh hian YMA thil tum tihlawhtling tur leh thalai naupang zawkten Zonun zemawi an chhawmnun zel theihna tur atana remhre tak mai a ‘Val Ipa dinna chang an lo hriate kha a va hluin, a lo va finthlak em! Rambuai avang hian hun engemawti chhung chu YMA din theih a ni lo va, hemi a nih avang hian Val Upa an lo din hi thil lawmawm leh hlu tak, chhinchhiah tlak tak a ni. Kum 1970 bawr vel atang YMA hi din that leh niin, hun thenkhatah engemaw harsatna avanga hruaitu khaihlak awm zeuh tih loh chu tun thlengin Darlawn Branch YMA chu a ding chho zel a ni.
DARLAWN BRANCH YMA DIN TAN DAN :
Kum 1935 June Ni 15-a YLA(YMA) din anih atanga kum 3-na, kum 1938 ah Darlawn khuaa mi thahnemngaiten Darlawnah YLA(YMA) din ve ngei tha an ti a. Kum 1938 May thla laihawl vel khan Darlawnah YMA chu din a lo ni ve ta a ni. Heng a hnuaia mite hi Darlawna YMA lo dinchhuaktu te chu an ni.
1. Pu Lianthangpuia President (Pu P.C. Liankunga pu)
2. Pu Vanneka Secretary (Pu R. Dengkima pa)
3. Pu Zathiauva Treasurer (Pu RL. Kamlova pa)
4. Pu Sapbawiha (Nihna vuah loh) (Pu R. Saplianzuala u)
5. Pu Khawtinthanga (Nihna vuah loh) (Pu RL. Thianghlima pa)
Heng kan mi hmasate hian YMA hruaitu nihna hi hun rei tak chhung an chelh chho a ni.
Hun lo kal zelah kum 1989 a lo inher chhuah meuh chuan Darlawn khua pawh a lo lianin mihring pawh kan thahnem ve sawt ta hle a. Veng then hrang hrang pawh a lo tam ve sawt hle mai a, hetih hun laia kan hruaitute chuan Darlawnah YMA branch khat chauh ni lovin branch pathuma inthen an rawt a. Tichuan Darlawnah chuan YMA chu branch pathum, heng branch-te hi a lo piang ta a ni :
1. Darlawn Chhimveng Branch YMA
2. Darlawn Vengpui Branch YMA
3. Darlawn Venghlun Branch YMA`
Heng branch pathumte khaikhawm tur hian Joint YMA Darlawn chu din a ni nghal bawk. Amaherawhchu khawi branch mah hian Darlawn Branch din kum kha chhawm an awm lo va, kum 2013 a Vengpui Branch YMA Executive Committee Vawi 3-na chuan thurel pathumnaah Branch hming thlak rawt a ni a, hei hi bawhzui zelin Darlawna branch dang awmte leh Joint YMA Darlawn, Group leh Central YMA ahte bawhzui a ni a. Hei hi Central YMA in min phalsak hnuin kum 2015 January Ni 1 atangin Vengpui Branch YMA tih chu Darlawn Branch YMA tiin thlak a lo ni a. Darlawn Branch YMA din kum pawh chhawm tel nghalin, Platinum Jubilee hial kan lo lawm thei ta a ni.
KUM 2015 CHHUNGA DARLAWN BRANCH YMA-A CHANVO HRANG HRANG CHELHTUTE :
A. Office Bearer :
President : Pu H. Lalthlangfela
Vice President : Pu Lalhlimchhana
Secretary : Pu Lallawmzuala
Asst Secretary : Pu PC. Lalreia
Treasurer : Pu Raldingliana
Fin. Secretary : Pu JC. Zochhuanmawia
B. Advisers :
1. Pu Lalzarliana,
2. Pu Mangchhuana,
3. Pu Lalsawmliana Sailo,
4. Pu R Hranghrima,
5. Pu C. Lianhlira,
6. Pu KC Lalzuiliana,
7. Pu C. Thanthuama
C. Section hruaitute :
Vanapa Section
Leader : Pu Biakenga Hrahsel
Asst. Leader : Pu Hmingthanzauva
Secretary : Tv Lalfakzuala
Asst. Secretary : Tv LV. Sanga Pachuau
Treasurer : Tv PC. Ramchullova
Fin. Secretary : Tv R. Lalmuanchhana
Taitesena Section
Leader : Pu Lalrinchhana
Asst. Leader : Tv Lalhmangaihzauva
Secretary : Pu Lallawmzuala
Asst. Secretary : Tv T. Lalramhluna
Treasurer : Pu David Lalzawmdika
Fin. Secretary : Tv Lalkhumtira
D. Executive Committee Members :
1. Pu Lalremruata, 2. Pu RC Vanlalsiama,
3. Pu Hmangaihzuala, 4. Pu Ngurthansanga Sailo,
5. Pu Lalchhangkima, 6. Pu Laithanzuala,
7. Pu Lalfala Ralte, 8. Pu Laldingliana Ralte,
9. Pu Lalthazova, 10. Pu R. Lalrintluanga,
11. Pu R. Lalsangzuala, 12. Pu Robert MS Dawngliana,
13. Pu R. Sangzuala, 14. Pu K. Lalrochhunga,
15. Pu Lalnunmawia, 16. Pu Hmingthanzauva,
17. Tv Lalrindika(Marina), 18. Tv RD. Lalawmpuia,
19. Pu Rohnuna, 20. Pu R. Lalmanthanga,
21. Pu R. Lalrihema, 22. Pu Lalsangzela Renthlei,
23. Pu Lalringzela Hmar, 24. Pu KC. Vanlalhlimpuia,
25. Pu Lalsawmliana Sailo, 26. Pu PC. Chhunga,
27. Pu R Lalthakima, 28. Pu Biakenga Hrahsel,
29. Pu Lalrinchhana, 30. Pu Lallawmzuala,
31. Tv Lalfakzuala, 32. Pi Lalrinsangi,
33. Nl C. Chawngthansiami 34. Nl Lalnunhlui.
Darlawn Branch YMA-in Platinum Jubilee pual hian Sub-committee hrang hrang hengahte hian in din a ni:
1. Organising Committee
Chairman - Pu C. Thanthuama
Sr. Vice Chairman - Pu Lalzarliana
Vice Chairman - Pu Lalsawmliana Sailo
Secretary - Pu Robert MS. Dawngliana
Asst. Secretary - Pu Vanlalhruaia
Joint Secretary - Pu Lalringzela Hmar
Treasurer - Pu R.Hranghrima
Members - 1) Branch OB
2) Sub-Committee peng hrang hranga Chairman leh Secretary
3) Pu T. Thangkima
4) Pu T. Thangtluanga
2. Souvenir Sub-Committee
Chairman - Pu H. Lalthlangfela
Vice Chairman - Pu RC. Vanlalsiama
Secretary - Pu Lalnunpuia
Asst. Secretary - Pu C. Lalchhuanawma
Editor - Pu Lallawmzuala
Members - 1) Pu R. Lalmanthanga
2)Pu P.C.Liankunga
3. Reception, Information & Ushering Sub-Committee
Chairman - Pu Ngurthansanga Sailo
Secretary - Pu P.C. Lalreia
Members - 1) Pu Lalringzela Hmar
2) Pu Tlangzakhuma
4. Banner & Decoration Sub-Committee
Chairman - Pu Lalhlimchhana
Secretary - Pu Samuel Lalremruata
Members - 1) Pu Laldingliana Ralte
2) Nl C. Laltleipuii
3) Nl MS. Dawngkimi
4) Pi Lalhlupuii Ralte
5) Nl K.C.Lalparmawii
6) Nl R.Lalremruati
7) Pi H.Lalrinsangi
5. Refreshment Sub-Committee
Chairman - Pu Lalsangzela Renthlei
Secretary - Pu J. Lalmuanpuia
Asst. Secretary - Tv J.C. Zochhuanmawia
Treasurer - Pu P.C. Chhunga
Members - 1) Pu K.C. Lalhlimpuia
2) Pu K. Lalrochhunga
3) Pu Lalthangliana
4) Pu Lalsailova
5) Pu Laithanzuala
6. Jubilee Lungphun Sub-Committee
Chairman - Pu R. Hranghrima
Secretary - Pu R. Lalrintluanga
Members - 1) Pu Lalzarliana
2) Pu RC. Lalhminghlua
7. Pandal Sub-Committee
Chairman - Pu R. Lalrihema
Vice Chairman - Pu Vanlalfela
Secretary - Pu Biakenga Hrahsel
Members - 1) Pu Darrohlua
2) Pu Zonunsanga
3) Pu Rothangpuia
8. Cultural Sub-Committee
Chairman - Pu Lalthanpuia Ralte
Secretary - Pu Joseph Lalremmawia
Members - 1) Pu C. Tluanga
2) Pu Lalringzela Hmar
3) Pu Laltanpuia
9. Light & Sound Sub-Committee
Chairman - Pu K.C. Lalzuiliana
Vice Chairman - Pu R. Lalthakima
Secretary - Tv Lalramhluna
Members - 1) Tv Malsawmdawnga
2) Tv P.C. Ramchullova
3) Tv Lalbiakhlua
4) Pu Lalremzuala
10. Programme Sub-Committee
Chairman - Pu R. Lalmanthanga
Secretary - Pu Lalfala Ralte
Asst Secretary - Pu Israel V.L. Thiana
Members - 1) Branch OB
2) Section Leader leh Secretary
11. Security Sub-Committee
Chairman - Pu Lalsawmliana Sailo
Vice Chairman - Pu Zaliana
Secretary - Pu R. Sanghluna
Members - 1) Tv R.D. Lalawmpuia
2) Pu Lalthazova
12. Sanitation Sub-Committee
Chairman - Pu R. Lalsangzuala
Secretary - Tv Lalrindika
Members - 1) Nl K.C. Lalparmawii
2) Nl Lalhminghlui
3) Pu Hmingthanzauva
4) Pu Lalchhangkima
5) Pu Lalrosiama
13. Jubilee Zaipawl Sub-Committee
Chairman - Pu Lalbiakliana
Secretary - Pu Lalenkawla
Members - 1) Pu Lalhlimpuia
2) Pu RC. Lalmuanchhana
14. Ruai Sub-Committee
Chairman - Pu C. Lianhlira
Secretary - Pu Raldingliana
Members - 1) Pu Rohnuna
2) Pu Lalremruata
3) Pu R. Sangzuala
4) Pu R. Lalsangzuala
5) Pu Lalsangzela Renthlei
_____________________&&_________________________
DARLAWN KAN VANGLAI
C.Chhuanvawra
Ni khat chu Pu Thlangfela hi kan inah a lo kal a, envelope hi min rawn pe a, ding chungin Darlawn YMA souvenir-a article ziak tura sawmna a nih thu min hrilh a. Ka rilruah a hmaa min sawm \uma ka indaih loh em avanga ka phat kha a lo lang a. Chutih mek lai chuan lehkhaah chuan souvenir hming tur chu KULHTLANG tih a ni tih ka zuk hmu a, hmana GEWAD KULHTLANG kha ka hre chhuak a, ka rilruah ‘che’ a awm a, “Kan tum dawn nia,” tiin ka chhang thuai a, ziah ngei ka tum ta reng a.
Nimahsela, Lungleia kan va seminar haw chu August ni 10 zing a\ang khan ka khua a sik ta tlat a, Doctor-in min enkawl chung pawhin a sik reh thei ta hlek lo mai a, damdawi inah ka va lut ta hial a, ka la na rei vak lo naa ka chau ve viau mai a. Chutia ka chauh viau lai chuan Nunpuia a lo leng a, ka article chu a rawn lam a! A teuhin a hnai lo ve thangvan kai tih ang mai a lo la ni si a, ka ziak lo mai dawnah ka ngai tawh a; mahse, ziah ve hram dan tur min ruahmansak leh ta a.
Khatia ka khawsik thu ka han sawi kha thianpa J. Thangchhuana nen khan kan lo nuihpui dun hawk hawk \hin a. Ani kha chawlhkar khat chhung na lova dam tluanchhuah nei kh^t tak mai kha a lo ni a. Kei lah chu 1957 June thlaa ka khawsik hnuah khawsik kai chhuak khawp natna nei leh ta rih lo kha ka ni si a, kan inang lo viau mai kha kan nuih te a za ta \hin a. Ani a na ngun zawk kha kei aia thil hmu thiam zawkah leh a lawm nasa zawkah a \ang thei tlat mai thin zawk zuk nia!
Chung thu ka’n sawi kual duah chhan chu souvenir tih hian ka rilru a hruai a, tin a ni. Chutianga thil kal tawh hnu ngaihtuahnaa la ch^m reng avang v>k chuan he ka thupui “Darlawn kan vanglai” tih pawh hi ka thlang a ni. Khang hmanlai chang tawh mai tur mithl^a la ch^m rengte kha documentary film ang maia Kulhtlang souvenir big screen-a han chhuah hi ka ch^k riau ta mai a. ka tan chuan a souvenir hle mai a, mi dang eng emaw zat tan pawh a souvenir ve tho ka beisei a, ka’n chhuah dawn ta a ni.
Darlawn kan vanglai chuan alawm maw le, America ram lama an tih dan ang khuan Pu J. Lalpuithanga hovin Darlawnah High School of Science din kan tum a. Rev. Dr. H. Vanlalauva te Bangalore awm lai a ni a, zirtirtu \ha tak tur lo la turin kan zuk ti a, pakhat chu a rawn la hman a, Michael-a a ni a, an rawn thawn chho va, Pu Darkunga Ralte inah a awm nghe nghe a. Nimahsela, khawtlang thil taka buaipui a nih loh avang leh Pu Auvan Bangalore a chhuahsan zui leh t^k avangin kan p^m\<l zo leh ta a. Eng emaw ti chhung kha chu Darlawn High School of Science hming kha a ri ring asin aw!
Darlawn Students’ Union-in chung lai chuan magazine mawihnai tham deuh mai “Phunchawng” an chhuah a. chutah chuan Darlawn zin kawng tih te, Darlawn khaw lo indin dan leh a lo \han chhoh zel dan te a chuang hlawm a. Chuta \ang chuan Darlawn khaw tan chuan tuna ka sawi hnu lai 1990 dawn chho kum 5 chhung vel kha Darlawn vanglai chu a lo ni ber tak tak tih a lang chiang viau mai.
Darlawn kan vanglai chuan kan BDO chu H. lalhmuaka a ni a, DFO chu R. Rozika, ACF chu Kawlhnuna, Medical officer chu Dr. J.C. Chhuanliana, H/S Headmaster chu Pu Lalthangmawia, Soil Dept. R.O Pu H. Lalbiakzara, SBI Manager Pu Pazawna, Sericulture Demonstrator Pu K.C Lalpianthanga, Middle School pahnih a awm a, Headmaster-te chu Govt. M/S-ah Pu C. Chhuanvawra, Model M/S-ah Pu J. Thangchhuana an ni a, Public M/S pawh a piang mek a, Headmaster chu Pu R. Lalruata a ni.
Chutih laia VCP chu Pu Tlanglawma a ni a. Primary School Head Teacher Pu Darkhuma te, Pu C. Manmawia te, Pu G. Manthanga te, Pu Puntira te, Pu Lalnunmawia te chu mi pawimawh an ni vek a. A khuaa mi lar chu Pu R. Lalpianmawia a ni a, Presbyterian Pastor leh Salvation D.O te chu hotu ena en hlawh an ni a. Mi langsar dangte chu Pu Darkunga Ralte te, Pu R. Lalchhuanthanga te, Forest R.O Pu Para te, Pu J. Lalpuithanga te, Upa Vanneka te, Pu C. Thansanga te, PWD lama Saimanliana leh Pu Thangkima te an ni.
Sawrkar hnathawkho chuan Gov’t. Employees & Workers’ Association, Darlawn (GEWAD) an din a, an vul hle. An huh^ngin Darlawn leh a chheh vel a al hneh hle. Darlawn khuaa chhuak chanchinbu awm chhun KULHTLANG phek 4 an chhuah nghe nghe a. Chung lai chu Mizoram hi thu leh hla lama a \han chhoh nasat lai a ni a. Kulhtlang chanchinbu pawh chuan Aizawl te pawh a thleng thla ve a, chanchinbu zahpuiawm lo tak nia an lo comment thu te pawh kan hre nghe nghe a ni.
VC-te leh GEWAD inhrualhrawt chu kan phur tlang ph>ng a, ‘vanpui do pawp zawk zawk’ rilru kan pu a, kan kal khawm kan kal khawm a, P.C. Thangzela College, Darlawn kan din ta ut mai a. A ropui asin! Tunlai \hangtharte hian hre teh u, Darlawnah hian College a lo ding tawh zuk nia! He College hi Mizorama College ding tirho zingah chuan NEHU-ah a thleng sang pawl tak a ni ve hman asin. Kan ropui hman asin aw!
P.C. Thangzela College chuan Principal a la nei lo va, Pu Lalthangmawia chu Working Principal a ni a. Lecturer atana lakte chu Darchuailova Renthlei te, Spencer Vanalchhuanga te, Choudhury te an ni a, Mizo subject la turin Pu C. Chhuanvawra an pem buhbel bawk.
Tu’n lo haw lo se, nuihzatthlak deuh te pawh han sawi tel ila. Vawi khat chu Pu P.C. Thangzela chu Darlawnah a lo zin chho va, a college chuan inkhawmna a neihpui a. Chumi inkhawm programme tawpah chuan “The programme is subject of alteration” tiin ziah a ni a. Tihpalh thil thu a nih ringin Pu Thangzela-te hmuh loh turin “subjected to alteration” tiin ka lo correct mai pek a. Mi pakhat hian ka correct-na chu a rawn thai chhe t^wk t^wk mai a. “Keima tih a nih kha,” ka han ti a. “Heti hian a dik, noun thumal alteration-in a zui dawn avangin subject of ka ti a nih kha,” a ti a. “Ni lo ve, subject to hi apppropiate preposition a ni a, of hman chi a ni lo,” ka ti si. Zep kan tum nen, an hre zo ta deuh vek a! Darlawn kan vanglai zuk ni miau a le!
Maubuang vanglai khan Awithangpan,
Tu lal lai zu mah a thlum chuang lo,
Hmawng ang ka p>m lo nang e, Lalawithangpa,
Belh lai laldanga ka \hen thei lo
a ti a, rilru nghetin an awm tlang ta hlawm a, “Tu mah hi hmawng ang i p>m lo’ng aw,” an ti a. mahse, chutia awm an ngheh t^k hlawm lai chuan Awithangpa vek chuan p>m a tum leh ta tho va,
Chinlai lenrualten min lo au ve,
Kei zawng ka kal tang e, khua duh hmar tlangah
Kei vangin ngurpui i tlawm lo vang
a ti leh si ang deuhin “Tu mah Darlawn a\anga in-transfer awih loh” kan han ti ngial naa “Rorelna chu an zawh hunin in\henna a awm ang” tih ang mai khan in\henna transfer order chuan min \hawng min \hawng ta mai a. Sawrkar hnathawk zinga a khaw neitu rilru pu ber \hin Pu R. Rozika DFO chu Lunglei lamah sawn a ni a, BDO Pu Hmuaka pawh a chhuah a lo hun ve chilh a, Pu Lalthangmawia lah khua rei thlir thiam takin Private H/S Dinthar lamah a left turn thla ta si, kan \iavai \an ta hle mai a. Kan bahvaih tizual turin transfer ni ve rih lo tura kan beisei Pu Zara chu accident-in a thi leh ta mauh mai si. Hmeichhe zangthal hnute ang mai kan tla hniam raih raih mai a. DFO thar Pu P. Liankhama te, M.O thar Dr. Saithana te, S.W lama C.O thar Pu Vanlalrawna te an lo awm thar a. Keini a hlui la awm Pu K.C. Piana te nen kan han insang mar dawn ngial \hin a; mahse eng kan ang thei lo, a hmaa spirit ang kha a awm thei tlat lo.
Kan College pawh a hnuk a chat \>p ta, lecturer la bang lo chhun Pu Darchuailova Renthlei chuan oxygen a la pe hr^m hr^m a; mahse, oxygen lamin daih ta hek lo, amah chu a m^i p^r thlawn ta ringawt a. Tichuan P.C. Thangzela College chu hmeichhe pasal nei, thisen pal lo, a pasalin a thihsan t^k si ang maia eng mah hnuhma nei zui lovin kum t^wp takin a tawp zui ta bal mai a ni!
|hiante MSLC Exam Centre dil thu te pawh kha Darlawn kan vanglai thil a ni ve a, ka’n sawi mai teh ang, kamtam man chu chawi leh chawi. Khang lai khan kan nun kha a lo hahthlak hlawm ^wm ngawt mai. Model M/S-ah khan MSLC Exam centre awm ve se ti pawl an lo awm a. Pu R. Lalpianmawia Congress Block President hovin VC lamah Pu Ramthianghlima, School Committee lamah Pu Thangchungnunga, a, z>p n^k emaw Darlawna kei ka ni inti chin zawng kha an \ang a ni ber e. Chungho bakah chuan bialtu SDEO Thangkhuma leh CEO R.K. Romana te pawhin an recommend bawk a. Zirtirtu Sapan MBSE President Peter Lianhleia hnenah a sawi bawk. A lehlamah centre awm sana Gov’t. M/S chauh kan mal\an a. Mahse, ka la awm zui chhung kum thum chhung khan centre chu an nei thei ta lo reng a, ka chhuah hnuah erawh chuan an lo nei thei ta a ni awm e! Darlawn kan vanglai chu pui tak tak a tam asin.
Rolura thlahte leh Thlantlang Pawih inrem lohna sawi remtu Herhse lal Dokhuman,
Chinlaiin kum thum an bia, rem thei lo,
Satkungpui pan Chinzahpui leh Zathang
Ka biak nem duai e
a tih ang mai a ni.
Hebrai ziaktuin, “Ka la sawi zel dawn em ni? Gideona te, Baraka te….Samuela te leh zawlneite chanchin sawi dawn ila hunin min daih dawn si lo,” a tih ang mai khan kei pawh – Inneih palai inbiak dan mak te, M/S-a class VIII dah thu te, Director sikul fan nia thil thleng mak te, Comprehensive invaukh^nna te, Education Secretary lo kal \uma kalhl>na chaw ei tura sawm te, ‘ka zah vawi thumna’ tih thu te, sikul pakhata exam result mark mak thu te, e khai, chutiang mai mai aia ngaihnawm Art & Culture Dept. Chapchar k<t rawn hman ni te, M/S Zonal Sports Meet hmuhnawm em em kum tin han highlight te a va ch^kawm em! Mahse, hun leh hmunin min daih ta si lo. Tawk mai se. Darlawn kan vanglai kha chu a ngaihawm \hin ngawt mai!
************
___________________________________________
MUAL LIAM TAWH KAN NUNHLUITE
- J. Lalpuithanga Sailo
YMA Life Member(1937-2014)
Engmah ni lo leh mawl bawk si, kan Y.M.A leh kan K.T.P ten Souvenir hiala chhuah tur Article ziak ve turin min rawn sawm leh khauh thin a, tun tum chu ka mawl ang ang in kan thlasik mau puah phawng phawng mai dawn a ni, nuih ti za lek mai pawh nih a hlauhawm rum rum a, ka hun te ka han thlir kir chang in Zawhte upat a upa chawhnu tlang her lam kan lo ni reng tawh mai a, tunlai thangthar te zingah hrezau leh hre thuk tak tak te an awm nuk tawh mai si a, in thlahrung takin ka rawn thai ve hlek a ni. Ka han thlir a, ka ngaihtuah vang vangin kan Mizoram hi kum za zet Kristian Missionaries ten Lal Isua Krista chhandam na leh min tlanchhuahna, Ramhla tak atanga an rawn phunna ram, tlang hrang ram, changkha piangsual ang tlat ram titoh ni mahse, tun ah chuan kan Lal Isua Krista Tlanna leh min chhandamna kan phutawka chanchintha au chhuahpui tura Tirhkoh engemaw zat tir chhuak ve mek kan nih a vangin, chu lam hawi chuan Pathian Lehkhabu Thianghlim “Bible” kan lo hmuh dan ka vei laiin kan Y.M.A leh kan K.T.P ten kei teh lul Article ziaktur a min ngen fo a vangin tun tum chu, “Mual liam tawh kan nunhlui te”, tih hmangin ka rawn phulbat ve ta ani, khua a ti har raih nghal mai.
Awle, Darlawn hmun ram hi mau hmun ram, thlai leh buhbal that duhna ram, khuaikham chawivel tih loh chu Zoram phutawk ah chuan lo/huan atan a ram chhia awm lo, Mauring lam ram leh Tuivawl kam-Thangte lawn thlenga lo/huan neih theihna ram deuh vek, Khum loh lam leh a piahlam han thlir pawhin kan ram khawpui hmun aia rem mah (tu nuih za lo se) Sawleng tlang a tang a Ratu thleng a ram titoh lutuk awm lo, mual in khawh lian pui 10 (Km.sawm) zet a thluangruah a, kham bakbarep awm lo a ni. Min thlahtu te chuan heng lai ram ah hian lo/huan neiin Mautam, Thingtam leh engemaw avanga vanduaina a thlen loh chuan hawpkhawp neih loh kum a vang hle a ni. A thlang ah Serzawl tlangdung a awm a, thing hmun a tam deuh a ni. helaivel hi min thlahtute hun lai chuan hnathawh nasatna bial a ni a, hetiang lai ni a khawsa hman te chu chatuan ram remin an la liam vek lo mai thei. Lo/huan tha buatsaih turin a hmun (location) thlandik a ngai tih hria ang che.
Hetiang hun lai chuan nula-tlangval thate chuan ni a sat leh herawt ang, ruah a sur leh chakai angin kawla ni chhuak chhiarin hlo thlawh hun lai chuan kawltu/chemkawi chawiin hnathawk tur in an chhuak ni tin a, zing dar 6-6:30 A.M.-ah ramtuanin an chhuak ber a, pahmei in lo tin 3 a tanga tin 4 hmun an nei ber a, a bak ah Ba hmun tin 1 (khat) hmun te an la nei a, chhungkua rual deuh chuan lo tin 5-tin 8 hmun an nei deuh ber a, a nei zau deuh ho chuan tin 10 (sawm) hmun te nei an awm fo a ni. An lo zau chu ral a tang a thlir chuan buh hnah inzaiin ram zau pui pui a awh a, a hmuh nawm khawp mai. Enge maw damloh leh theih loh a vanga lo tul an awm chuan kaichhan (a then leh rualte) chhun chawhmeh siamin an sawm thin a, puitling: nula-Tlangval 20,30 zet te hlo thlo a an bung tlar a, sssssir an han sawn chu hmuh a nuam a, tleirawlin ni a tlangsan deuhin tui an rawn sem a, Orange Sguash a ngai lo a ni. Tlangval leh nula te in pawlh in an han bung a, tlangval khan nula hma a hnim an khawm zatzat mai chuh!Nghilh a har dawn mange! Pu Rokunga’n:-
Eng hna pawh hi tui lo a thawh chuan a hahthlak a, tui tak a thawh chan a nuam, a ti.
“Vawin chuan ram tuan kan rel e, vangkhaw zauvah,
Lawm lungrual kan ngir e, chhuahtlang mual mawiin”
A lo tih hi a dik hle a sin.
Hetia bungte hma a fanghma te a lo awmin nulaten bawlhhlawh lei them pawh kai miah lovin an vel zat zat thei a sin. tunlai nula ten in thei ve a ngem? Tlangvalte hi Kristian tlangval an nih a vang in zirtir ngai lo British made an tih ho hi an ni a sin. He bial vela favang a lo thlen dawn chuan buh te chu puitling pawh lo zo tur a n bun chuan an pil tawh thin a, phungbawm sawmin an thian duhzawng te an sawm a, lo an zo thin a, 20 te 30 te leh a aia ntam ten lo an zo thin, lo nei tu ten chhun chawhmeh a tan an remchan ang ang ar te leh a dang te an keng thin, Kohhran Beihrual thla bul lam ni berin ka hria. Chhemdam thliin buh an chhem awlh ngut ngut mai chu a hmuh nawm teh asin aw! Hetiang lai a chengte chuan Fair Price Shop an hre ngai lo. Loah khan sum chang thei thlai te an ching ve a, hmarcha hmun chhawhchhi leh la hmun - nakin hretah sawhthing hmun, lo zawh velah hmarcha te an han mala, nula thate leh tlangval thaten ni khatah tin 3 te, tin 4 te an mal thei a sin.
Hetiang lai ang hian hnathawh hi nula-tlangval leh thalai hian ram heti tiat nei ve si, piallei kara tham hnu kan nun hlu te kha Zofate thinlung ah parchhuak leh thut mai selangin, lo nghet tha, huan nghet tha leh tlo tur chi nghet neiin- tui mamawhzia hmu chhuakin kan ram min hruaituten New Land Use Policy an siam hi hneh tawkin hmang ila, tu State dang mah kan ngaih chuan ka ring lo, “Taima taka hna hmasawn nana kan thawk hi Pathian chibai kan buk ve na pakhat a ni,” tih lo hria ang u. Ei leh bar a in todelh hi ram hmasawn na nghet a ni. A hun leh a hmun zira nun leh thawmhnaw in bel thiam te hi tunlai khawvel nun a ni tawh. Tihsaka nun ai chuan midang te tih saktu nih hi khuanun zo nun a tan min pek a ni.
Min thlahtu te hun lai chuan sum chang thlai an neih te hralh tura Lushai Khall- Tuiriala an phurthla te chuan an tukthuan ei lai te an nang thin a, Darlawn- Sawleng te pawh chawfak hunin, thleng leh an awm a sin, mel 7 (sarih) zet a ni.An hrui fat mai a ni.
Kut hna la thawk lova sikula zirlai te u, in zirlai zirin theihtawp chhuah in zing ah Dar 4:30 a.m ah tal, zan lamah Dar 9:30 p.m thleng tal zir teh u. hnathawh thiam tam hi Zo nun zing ami a ni. Mipa hna leh Hmeichhe hna a awm chuang lo. II World War lai khan Japan Fighter Bomper an kah thlak Pilot zingah Japan nula an hmu a, India ah pawh South India ah in chung rangva chih zing ah an hmeichhia te an tel ve fo. tlangval tan cement mistiri leh shoe repairing works thawk an awm hlawm. Min thlahtu te hun lai khan tlangval buh thap thiam leh puan ze lam thlang thiam an awm tawh. Hna zawng zawng hi Zofa te hna vek a ni. Hindi tawng lam hian mahni pianpui tawng anga thiam an awm tawh thin a sin. Heng lai velah khati ang hun lai khan Pathian Kohhran in a chhawr zinga ruihtheih lama fihlim lo awm in ka hre lova, ruihtheih lama fihlim ho hi mi hlawhtling an ni deuh zel a ni, an dam rei deuh bawk. hnam fing chuan hun an khawhral ve ngai lo. zing leh zan lama lehkha zir hlawhchham an awm ngai lo. Khawvel hi Pathian in mitaima te khawsak nana a buatsaih tak kha a nih kha! Zirlai nu leh pa ten an fate zirlai hi thil ti tura an tir a nih loh chuan zirtur in tir reng se atha. han sawi kai hret ila, Sawleng Kohhran Zaipawlin “Wylwn hla” an sa te, Darlawn Kohhran Zaipawlin hlapui an zir tam ngang mai a, an hla chuam ka ti mai a, “..Min tlan tawh a vangin..” tih chauh ziak ila, Serzawl Kohhran Zaipawlin, “ Chakna Pa Pathian,” Pa Pathian an chawimawi te chu Zaipawl Members 60/70 zet te an ni a, tun thleng in thinlungah a chamreng mai a sin. Hetiang hun lai a Pathian faktute hi la dam la awm tak maw? Krista lo kal huna tho leh tur an ni. (Y.M.A. hi a dintu te kan Zosap te kha an ni bawk a, khatiang lai khan Kristian Tlangau bu ah phek tawp lamah Y.M.A chanchin an chhuah ve thin a, kan telh hlek a ni). nula tha leh tlangval tha chuan thu an awi thei zel a, an taima bawk. Khawvel hi thuawih mi leh taima tan a zauva, thuawih lo mi leh thatchhe tan a zim.
Zonunmawi tlawmngaihna nun partin vulna ramah hian Pathian in kan Zosapte Tuifinriat zautak leh ramlian pui pui kal tlangin Pathian Thlarau Thianghlim in Lal Isua Krista iptepui ban nan Zoram hi an rawn hmang mai a, Zofa te hian kan nun tha leh hlu te piallei kara tham hnu kha parchhuah tir in kan ni tin nunah i vul chhuah tir zel ang u.
Khawvel ram thang zela, hnianghnara nitin in chhung khawsak a ngai deuh deuh a, nei tam turin- hmuchhuak tam tur in i theihna zawng zawng hmangin kawng zawng kim rawh. Hei hi Zonun hlu khuanu min pek a ni. Hei khawvel in her dang zel ah hian keini Mizo fa te hian kil tin ah kan nun parmawi Zonun hi zahpui lovin, tlangtin ah i vul tir zel ang u, hei hi malsawm dawn na a ni. Pu Zirsangzela’n, Zonun hi mawi a ti ngang mai a;
“Zo nun, aw zonunmawi, Tap Tapi’n ka au ding zo si lo,” a ti a.
Pu Rokunga’n,
“Aw tlawmngaihna hlu, aw, nunna par,
Kan tlangram nuam hmunsangah hian;
Kum sang tam tak pawh ral mahse,
Zamual liam lovin ding reng rawh.” Zofate hian I nunpui tlat ang u, Tlawmngai nun hi phut let nei lo Zofate nun parmawi a ni.
GREETING OF GARLANDING
“ZO NUN PARMAWI” HI Y.M.A.KA AWRHTIR A CHE U
J.L. SAILO
Ex-General secretary, Y.M.A Southern Area
(1952-1955)
Darlawn.
______________________________________________________
DARLAWN KHUA LEH KAN NUNHLUITE
- Darkunga Ralte
Darlawn
Darlawn YMA Branch chuan kumin 2014 hian kum 75-na(Platinum Jubilee) a lo thleng ta reng mai a. YMA hruaituten thuziak, Souvenir bu ami tur thawh ve turin min rawn sawm hlauh mai a, ka lawm hle a ni. Sawrkar hna thawka hmun danga kan awm rei avangin Darlawn YMA-ah hian hnuhma ka ngah lo va. Kum 1967 atanga 1974 chhung Chhingchhip PPV-ah LDA hnaa bul tanin UDC-a kaisang chhoin ka awm a. Chuta ka awm lai chuan YMA Section III-ah President leh Secretary post-te ka chelh ve thin a. Tuikum tlangdung Group YMA-ah kum 1969-ah khan Vice President ka chelh ve bawk. Rural Development Department-ah Accountant post-a kaisangin 1975 kum bul atangin Darlawn ka pian leh murnaah hian kan chhungkuain kan lo let leh a ni. Kum bula lo let ka ni bawk a, YMA President-ah minlo thlang nghal ta mai a, 1976-ah nen, President post hi ka chelh a, Games & Sports Association-ah General Secretary ka ni kawp bawk. 1977-ah YMA President Pu AR. Vala(L) kha a ni a, keiin Treasurer hna ka chelh ve leh bawk. Tin, kum 1978-ah hian YMA Prsident-ah Pu R. Lalchhuanthanga a ni a, keiin Vice President niin, GSA-ah General Secretary ka chelh kawp bawk.(Heng hun lai hian General Secretary kan ti) Kum 1979-81 chhung Khawzawl RD Block-ah ka insawn leh avangin YMA leh GSA-ah ka inhmang zui thei ta lo va, Life-member erawh ka ni ve hram.
Awlle, ka thuziak hi YMA lam tlemtein bul ka han tan zawk a, ka ziah tam takah ka han lut dawn tawh ang e.
RUAL UTE HUN LAI :
Darlawn khaw chanchin chi Darlawn Vengpui Kohhran chanchin 1894-1994 ah leh Darlawn Govt. Middle School Golden Jubilee Souvenir bu (1946-96)-ah khan ka ziak tawh a, hetah hi chuan ziak nawn tawh lo ila. Kan rual ute hunlai 1953-60 velah khan Darlawn khaw mawitu, puipun nikhua a fiamthu thawh leh zailama mipui awi hlimtu heng mite hi an awm a, chungte chu Tv. Darchawngpuia, Tv. Vanlallawma, Tv. Lalbiaktluanga, Tv. Lalhmingthanga, etc. te an ni a. Hruaitu ena an en deuh chu Tv. Darchawngpuia hi a ni nghe nghe a. Tingtang te reuh te Kukulele (hrui li chauh nei) hi an perh a, puipun nikhua bakah kawtlai dungah te an zai nasa thin a, khua an maw a, mipui an tihlim hle thin a ni. Hla pawh an phuah hnem hle a, an hlasak lar tak pahnih chauh han tarlang ila, khang hun laia ami zalengin kawtlai leh fehkawng kalpaha an sak awr awr thin an ni.
DARLAWN STORY
By Darchawngpuia leh a thiante
Phuah kum 1953
Darlawn story - 2, Telling now
Awmpui baby - Very style
Melveng baby - Very lass
Sikulveng baby - Selling zu
New Phaileng baby - Singing song
Bawngkawn baby - Smiling face
Kawnveng baby - Very tall
Vengthar baby - very young
Thingkhuangkawn baby - Cowboy style
Mizotawngin sa ila;
Tlailen in ti, party in ti - in thei sang
In lo bum - 2, in nu leh pa te - Darlawn story
Inruk an ti, sawn pai an ti
Rairah a hlauhawm - Darlawn story
Bawnga pawl an ti, Vanramlawma pawl an ti
In in er, a fu tawh ang suan tawh ru - Darlawn story
Nupui ruk tur kan va duh em ve le!
Khi hla khi han sawifiah deuh ila a tha ang e ; Awmpui baby - Nl. Pari, Thangmawii, Lalzawmi, etc. nula hmeltha leh nalh awmna tiin an phuah a ni. Melveng baby - Tleirawl nalh Thangmawii, Rohliri, Thanchhungi, Chawnglianmawii, etc. Sikulveng baby - Zu zuar awmna, New Phaileng baby - Zaithiam Rothanga, etc. Bawngkawn(Tuna Vengpui hi) baby - Nula hmeltha leh nuih heh Liankhumi, Darhliri, Darkhumi, Darchhungi te, etc. Kawnveng baby - Very tall, Nl Lalthani, etc; Vengthar baby - Vawmthiangi te ho. Thingkhuangkawn chu a phuahtu Pu Chawnga te in-ti cowboy-ho, lukhum parh khum vah mai thin awmna veng a ni a - ‘Cowboy style’ an in vuah a ni.
Hla dang pakhat lar tak mai chu, Aizawl lam chhuak - an phuah belh leh tihdanglam vel a ni a, a hunlai chuan keini naupang pawhin kan sa ve zawt zawt mai thin, hei hi le!
NANG GAWRE
1. Chi a cha bara gawde
Anara sut melody
Motor thikse ka baza
Driver se Punjabi.
Nang gawre raw gawse raw (3)
2. Japan has occupied
To the centre - Kohima
Very prety to look out
Roam roam sister Onima
3. Kan chi kan tha a lawm le,
Darlawn YMA a ding
Pu Ralrun, Pu Thangmawia
A bu delh Pu Melventhanga.
4. Kan ram vengvarna bul chu
Chanchinbu chhiar hi a ni,
Mahse insawisel tawnna
Thu a chuang tam lutuk.
5. Zawlkhawpui lamtluang zawng hi
Repaired by Santal men
Vala’n lengi a chhaina
Cleaner by Sweeper men
6. Lengi, Valate tho ru
UMFO, assembly a awm
Pu Lalmawi, Pu Pachhunga
A bu delh - Pu Hmingliana
7. Lengi ten an lo sak tawh
Beiseibo an tih thin kha
Tunah beisei awm takin
Tuikhuah an lai tan ta.
8. Mi zawng zawngte u tho ru
Mahni hna theuh thawk zelin
Keini lung chherho zawng chuan
Number-te pan ta’nge
9. Dam takin mangtha ule,
Kei thaval tual lenmawia’n
Nui hiauva ka di lenna
ARIZONA pan ta’nge An chanchin kan han sawi takte ho hi tute nge an nih kan hriat theih nan han sawifiah leh hlek ilang ; Pu Darchawngpuia hi kum 1935 a piang, Pu H. Lalthlangfela, Darlawn Higher Secondary School Lecturer pa u a ni a, tunah Zanlawn khuaah Presbyterian Kohhran upa a ni. Pu Lalbiakthanga hi Pu Zathiauva fapa, JE(Retired) a ni. Pu Vanlalawma leh Pu Lalhmingthanga hi Pu Lalduha Kawnveng Nu nutate an ni.
MAUTAM (1958-60)
Mizoram tampui mithi kan tih mai kum 1958-60 a mi kha tuna ka sawi tur hi a ni a, 1961-ah pawh a hma kumah buh kan thar loh avangin kan la tam hle. Ka dairy-bua ka chhinchhiah danin 1957-ah mau a rah a, 1958-ah thli leh sazu kan tuar tan a, 1959-ah sazuin buh an ei zo. 1960-ah sazu leh thli bawk kan tuar leh a, 1961-ah buh kan thar ta a, a vur kum ti-a sawi thin a ni. AIR DROPPING - kum 1960(Feb - April)-ah Khumlohzawlah Thlawhtheihnain buhfai a rawn thlak a, puk9loan) in mipuiin kan dawng a, kan lawm hle mai. Mautam lai hian sawrkarin relief Committee a din a, Secretary chu Pu PC. Rosanga9zirtirtu) hi a ni nghe nghe a, a hah thei hle thin. Supply officer rawn awmte chu Pu Lingdoh-a, reilote; a hnuah Pu Thanhlira a ni. Buhfai hi a tlem avangin ren a angai hle a, vaimim leh balte nen kan chhum pawlh thin a ni. Motor kawng a la rawn tlang si lo va, pawisa nei tan pawh buhfai lei tur a awm chuang lo. Rethei zualte phei chuan bahra chhum leh rawtuai te, vaimim leh maian bai te chawah kan ring mai. Eichhiat avangin kawthalo leh santen; pumna avanga thi pawh tampui mithi tih takah an tam mai a ni. Nitin ram bahra laia ramhnuaia kal a ngaih avangin thlawhhma pawh kan la mumal thei lo a ni.
Air dropping kha han sawi zawm leh lawk ila, Khumlohzawla buhfai a rawn thlak tum khat chu Ni 13.2.1960, Inrinni a ni a, a thlak thelh nasa mai a. Hnatlangin mipuiin kan zawng a, keini Govt Middle School naupangho pawh kal tur an ti a, kan va thawk chhuak ve a, kan awm laite in a rawn thlak a, a hniam duai duai khawp mai. Tlangsam buk hnuai atangin “Awi a lian !” kan ti a, kan au chel chul mai a ni. Mizoram mautam hi kum 48 dan zel - 1911,1959, 2007 ah a ni a, kum 2055 ah lo thleng leh tura ngaih a ni.
ROCK ‘N’ ROLL ERA (1962-63) :
Hun sawi nan ‘ERA’ ka han hman chhan chu hun in tanna i.e - Christian era, etc. tih ang a ni. ‘N’ hi and tih aia kan dah thin a ni bawk. Darlawnah mai ni lo, Tipaimukh tlangdungah Rock ‘N’ Roll tichhuaktu kan ni. Kan khuaah hian mikhawsa thei deuh chhungkuaa M.E School zirtirtu Pu Ralruna fate pahnih Tv. hinlaihnema leh Tv. Laikhuma(LK.a) te hi Aizawlah lehkha zirin an awm thin a. An hawi zau a, Aizawl khawpuiah pawh lam leh zaiah khawpui an deng chhuak kan ti thei ang. LK-a solo thiam, Hnema lam thiam ber tih te a ri nak a ni. Hetih lai hun hi Pu Laltuaia leh Pu James Laldika te vanglai kha a ni.
Kum 1962, pawl 7 ka zir kum a ni a kan u Hnema leh LK-a hian Roch ‘N’ Roll min zirtir a, heta tang hian puipunni leh mo lawm nikhuateah kan zai a, kan lam fo ta mai a. Hetih hun lai hian mo lawm hi YMA kaihhruainain zanah kan ti thin a. Solo leh lam te, fiamthu thawhte a tam hle thin. Darlawn khuaah chang a ni lo va, Sawleng , Ratu leh Serzawlah te min sawm a, programme-ah solo leh duet leh lam tein min lo ruat diam thin. Chairman-in “tunah Tv. Laikhuma leh Darkunga Ralte an lo lam ang” te a han ti a. J. Thangchhuana leh RL. Thansanga, etc. te guiter perhin an han zai a, kan han rock ta thin kha a ni a, tuna ngaihtuah let chuan a zahthlak rum rum mai.. Mahse, a hunlai kha chuan zah loh theih a ngai a, thil tha ti chu kan ni ve tlat. In leng lo-a molawm kal khawmte kha kan ni thin a, YMA social gathering - Community Hall-ah kan zai leh lam hmuchak hrim hrim tukverhah te an rawn dak heng huang thin. Engemaw ti zawng tak chuan khua kan tihlim a, puipun nikhua tiropuitu pakhat chu kan ni e kan ti thei ang. Zanlam molawm hi kohhran leh YMA hmalaknain 1980 vel atang khan tihtawp a ni tain ka hria.
Heng hunlaia kan hlasak lar deuh pahnih khat lek kan han tarlang ang e :
English : Come on let twist again, Hey tonight(The Beetles), The lightning express, etc.
Mizo : Tun min sel lo u, Ngaihno bei chuanglo par Sakhmelthai, Thangthar tleitir zuna uai chu lu a hai, etc.
Tin, Rock ‘N’ Roll-a kan lam dan Rock hmingte chu - Jaive, Twist, Cha-cha, Walz leh Shaking te an ni tlangpui.
Heng hun laia kan zaipui leh lampui thinte chu - Hnamtinkunga, RL. Thansanga, Kapzawna(L), Thanzama, Thangchungnunga leh Laithangmawia(Hmuizawl), J. Thangchhuana(L), Thinlaihnema leh Laikhuma te an ni, a tam zawk hi ka aia upa deuh vek an ni. MIRUANG INCHUH : Thangthar la hrelo ten an hriat theih nan tlemtein han sawifiah hmasa ila. Hmanlaiin khual khuaah thi an awmin an khaw lam panpuiin mipa tlawmngai rualin an zawn a, a thi awmna khua an thlen hma zawng, a inkara khuate nen an inpe chhawng thin a. Lo la chhawng tura ram kalte kha ruang zawntute khan an pechhawng duh mai lo va, hlang an rawn vawn ve leh an kut an lo phih thlaksak a, ruang zawn la chhawng thei lova khua an va luhpui phei chuan an chapo a, an in au khum a, a tlawmngaihthlak thei hle a ni. Chutiang a nih avang chuan ruang lo lak chhawn ngei an tum a, an inbei(inchai) ta vak mai thin a ni. Val uten hriam lek an phal lo va, intihhlum em te pawh an remti lo va, khawtlang hruaituten an ban an phar a, an thelh a, an buai hle thin. Chak leh kawlhrawng, thaza rual an inhrikthlak hnuah an thel thei ta a, ruang pawh an inhlan thei chauh thin. Chung hunlai chuan mithi ruang hi puan pakhat emaw chauh a tuam a, rawthinga tawnbeh tawp maite a ni fo. A hun tawp lam kan changkan ve hret hnuah kha chuan sakuhuilut anga kil thum nei ‘Hlang’ a zawnte pawh an awm zeuh zeuh ang. Tam tham deuh za bawr ve ve an han inbeite hi chu maupui hmun leh hling bawn pawh a pe hen hun mai thin a, rawthla hungte hi a tlu keh zei zui mai an ti. Chuti pawhin pem hliam na lutuk an awm manglo fo an ti a nih chu.
Kan sawi dan a hming MIRUANG INCHUH tih hi a nih dan pawh a phawk fiah ber niin ka hria. Chutih laiin MIRUANG BEIH EMAW INMIRUANG BEIH emaw tia sawi pawh an bo lo.
Helai Tipaimukh tlangdunga kan han hriat theih miruang inchuhte chu - Ratu leh Darlawn, Kepran leh Sawleng tih te tawi te tein kan sawi ang a, a tawp berah Darlawn leh Sawleng inbeih - chiangkuang hretin kan sawi ang.
1. RATU LEH DARLAWN :
Kum 1930 dawn lai velah Lungtatliankawnah sawn an inmiruang beih tawh an ti. Rawthla hmun a ni a, a kehtler pep pup mai a, a pe hun mai, pem hliam na lutuk an awm lo an ti.
2. RATU LEH DARLAWN(Sawleng ne infin 1935 ?) :
Ratu hi 80 vel, Darlawn hi Sawleng nen infinin 230 vel an ni awm e. (Ref. Darlawn History by Zathiauva ziak, Page no. 141). Ratu lam an tlem avangin an tawlh zel a, Darlawn lamin ruang an pe duh si lo va, khua em zawn thlen chu a mualpho thlak e tiin Valupate ngenna zahin thatein Ratu khua thlen hma deuhin ruang chu an pe ta an ti. Hemi tum hian Pu Bawra Darlawn(RK. Zauva pa) chu Ratu mi emaw tiin Sawlenghoin an beihrawn vak mai a, an bawhbet a, Pu Bawra chuan “Ratuho mai mai, kan hneh tho tho dawn che u” a ti ngau ngau mai a. Chutah le, Sawlengho chuan “Darlawn pa i lo ni maw, Ratu emaw i nih kan ti a” tiin an thlah ta a, an nui the thaw e an ti. Hemi tuma an inbeihna hmun hi Hnahsep ramah an ti.
SAWLENG LEH KEPRAN(1937 vel?) :
Pu Lalthuamluaia Sailo khua Sawleng leh Pu Lalzama Sailo khua Darlawn infin - khaw khat anga awm leh Kepran miruang inchuh hi a pui viau an ti. Kepran tlang mel 40-naah an inbei a, Sawleng/Darlawn lam 200 vel Kepran lam 100 chuang vel an ni awm e. An ruang zawn hi Zema a ni. Darlawn lam mi Pu Lelthangkiuva(Lela) chuan “Hantai raw.... ka tih hunah beih thut tur,” a ti a. Ruang chaichehin an in tlar a, kawng chhak lamah Kepranho an intlar put mai a, chutah Lelthangkiuva a han au ta a - “Hmar thlipui kan lo tleh e, tunge min dang zo vang - Het sala, Hantairaw” tiin a han au viah viah mai a. Chu veleh Pu Lianthuama leh Pu Rangan an zawn a mi ve ve an han bawh pawp mai a, an vaiin mahni zawn zawn a mi nen khan an inbei ta mup mup mai a ni. An tawlh zel a, khaw thlen dawnah Val Upaten ban an phar a, ruang chu Kepran lamah tha takin an pe ta a ni.
(Ref. Darlawn History by Zathiauva - Page No. 139)
(Mi pali in min beihrawn a, ka kut pahnih leh ka ke pahnihah min pawt phar a, ka kap ka zuk khawih chu a mar nasa khawp mai a - pang a ti mai - Lelthangkiuva)... A kap a khawih theih loh hmel mange!!
4. DARLAWN LEH SAWLENG (1962) :
Darlawn leh Sawleng inmiruang beih hi Mizorama miruang inchuh hnuhnung ber a nih a rinawm. Hemi hnuah sawi tur a awm tawhlo niin a lang. Sawleng High School-ah Pawl 7 ka zir kum a ni(hetih lai hian Middle School-ah Pawl 6 chin a ni a). Kum 15 ka ni ve tawh a, ka tel ve a, hming hmerh pawhin ngaihnawm deuh leh kimchang deuh pawhin ka sawi thei a. Mahse, a hnai vai deuh nen mi huatthute pawh ziah tel palh a awl a, a tlangpui deuh chauh ka han ziak dawn a ni.
Tuk khat chu zing dar 3 velah Darlawn khaw veng tinah Tlangau a rawn au va - “Miruang zawn tur Sawleng lam a tangin a awm a, mipa kum 15 chin chunglam tar chhia tih loh chu kal vek tur, Awmpui vengah innghahkhawm tur a ni, a kal lo chu pawnfen fentir an ni ang,” tiin a rawn au lauh lauh mai a. E khai, kum 15 chu ka tlin ve tawh kha maw le tiin ka kal ve ta a. Tin, hemi hma deuh lawkah Sawleng atang bawka ruang rawn zawn Darlawn mi 20 bawr vel lekin Kawnpuia an zu la chhawng tur an lo sawisak nek mai te hre ve pha chin ka ni ve a, tun tum chu kan duai bik tawh lo vang tih rilru puin phur takin ka chhuak ve ta a. Awmpui veng, tuna Society In kawtah khian kan innghakkhawm hmur mai a. Chutih lai chuan Pu Ramliana, Sawleng Tlangau (Lalrohlua pu) hi advance-in a rawn thleng a, “Khulai lawk khu kan lo thleng tawh, kan in khawrchhuak kim ngang mai, kan awm a thak a lawm an ti mai,” a rawn ti a. Chuveleh chak leh kawlhrawng deuhin hma an hruai a, kan tlan thla sung sung mai a. Ruang chu kawngsir hmun himah dah felin, mipui kan han inkhuai nuai tak tak mai kha a ni a. Kan inbeihna hmun tak hi tunah Soil Conservation R.O Quarters zawn pangper thla - PWD road, Helipad ep lamah khian a ni. Thal lai a ni bawk a, a khu luih mai a, a khuin par a chhuang hial a tih theih. Darkar chanve (zing lam dar 5 atanga 5:30) vel kan inbeih hnu chuan Sawleng lam an tlan chhe ta a, a huaisar zual mi 3/4 vel kawngah tan an la khawh deuh a, mahse kan upate leh VC ten, “Mipui an rawn chim thlak leh hma hian nangni pawh haw rawh u,” tiin an thlem haw thei ta a ni. Miruang inchuh hi tan mar that a har a, Darlawn lam pawh hnehtu zawk kan ni nain - silawng deuh leh na deuh pawh an awm ve nual a, Sawleng lam pawh chuti bawk. Inchhiar chiah a awm lo va, Darlawn hi 200 vel, Sawleng lam hi 150 vel kan nih ka ring. Tin, hetih lai hian VC inchhiarnaah Darlawn in 210 vel, Sawleng in 190 vel nia sawi a ni.
Kan inbeihna hmun hi thingtuai leh chal leh hlingkhang hmun a ni a, a pe hun mai a, sawi tawh angin tanrual a har a, mi 2/3 in pakhat lo sawisa rawn te kan awm tawn nual a, chawlhkar hnih khat silawng deuhte chu a tawn tawnin kan awm nual. Tin, hetih hunah hi chuan kan changkang hret tawh a, tun hma miruang inchuh angin inthunun pawh a harsa tawh, tuboh leh chemte lo pairu tawkte pawh kan awm tawn nual niin sawi a ni a, mahse tumahin kan hmang em lo va, a lawmawm e: VC leh upaten, “Tumahin hrimhrei hmang suh u, Zahngai ru... a tawk tawh e,” ti tein an lo au chel chul reng a ni.
Heta mithi ruang hi Sangi, Pu Nghobula(L) nupui Dartlang Damdawiina boral a ni.
RAMBUAI LEH MATRIC EXAM (1966) :
Hei hi sei tak ziah ka tum lo va, thil chhinchhiah atana tha tlem han tarlan ka tum chauh a ni. Kum 1966 February ni 28 zanah MNF Party chuan Mizoram Independence a puang a, Aizawl Treasury an hual a, India sipai nen an inkap ta kha a ni a. Rampum khawtin MNF in a awp a, zin veivah pawh a khap a, tul bikah movement permit OC chinin an pe thei a. Kei ka matric exam kum a ni a. Sawlenga MNF CO in movemennt permit min pe a. Darlawn atangin Ni 28.6.66 ah Aizawl panin kein ka chhuak a, Khawruhlianah riakin a tukah Aizawl ka thleng a. Ni 25.7.66 - 30.7.66 chhung Mizo High School, Chanmari-ah matric kan exam a. Rambuai(disturbed area) a puan kan nih avangin kan exam lai kha chunglam boruakah India Jet Fighter-in min rawn veng nia mawle! Hniam fe fe ah a rawn bih thla a, a thawm a bengchheng bawk si a, mawng a kang awk awk mai thin. Hriatsa reng pawh kan theihnghilh a, kan phawklek zo vek mai. Exam zawng zawng - 282, pass zawng zawng - 98 (Mizoram pum leh Shillong Centre huamin) First Division - Nil, II Division - 17, III Division - 80, Simpl pass - 1, Keipawh III Division-ah ka pass ve a, ka lawm khawp mai. Jet Fighter han sawi takah chuan kah alhna bomb hmanga India Jet Fighter-in Aizawl a rawn bomb ni kha ni 5.3.1966 a ni nghe nghe.
AIR HAWN LEH AW KHUNG (1966) :
All India Radio Aizawl Station hi Ni 31.7.1966, 5:30 Pm ah hawn a ni a, Director chu Phukon-a a ni. AIR ah hian aw khung hmasa pawl Siampuii Sailote nen hian kan ni a, Ni 20.8.1966 ah hla panga ka khung a, Ni 29.5.68 leh 10.11.68 ah hla pathum ve ve ka khung leh bawk. Tleirawl chhuah atanga hla phuah leh zai lam ngaina mi ka ni bawk a, ka lawm hle mai. Pu Malsawmliana Pachuau (Mizoram Home Guard Commandant Rtd) nen hian Radio a aw khung hmasa Darlawn khaw miah chuan kan ni.
MUSICAL GROUP DING HMASA BER (1976) :
Tipaimukh tlangdung tluana hmasa ber ni turin Darlawn Beat Revival(DBR) Ni 26.1.1976 ah an ding a. Sikul Vengah Pu J. Thanhlira inah Drumset, Electric Guiter, Sound Box te nen an inhung ve rup mai. VIP hmuah ni te, puipun nikhua function pawimawhahte an zai thin. Darlawn khua phuahna hla te, VIP hmuahna hla leh hla lenglawng tam tak an phuah a, tunah pawh chung hlate chu sa thiam an la tam mai; khawtlang tan an tangkaiin khua an mawi hle. 1981 atangin an tiltiak a, CRESENDO Beat Group a lo ding zawm leh bawk. Bul tantu an awm chuan chhunzawmtu an awm zel tih hi a lo dik a ni.
DBR member-te heng mite hi an ni :
1. Pu Darkunga Ralte - Manager cum Drumer
2. Pu RL. Thansanga - Assistant Manager
3. Pu CL. Thlahlova - Lead Guitarist
4. Tv. Chhuanliana - Bass Guitarist
5. Tv. Hermawia (L) - Vocalist
6. Tv. Thansanga (L) - Rythym Guitarist
7. Nl HB. Biakmawii - Lady Singer
HNUKHARNA :
Ziah duh tam tak ka la nei teuh na chungin tun atan chuan duhtawk dawn ila. He ka thuziakah ka tangkaipui em em chu ka DAIRY BU, kum 1961 Pawl 6 ka zir kum atanga tun thlenga kum tin ka la neih hi - a hun, ni leh kum (noted dates) dik tak ka ziah theih phah a, ti fuh ka inti hle a. Chung bakah heng a hnuaia Reference ka tarlan te hi an tangkai hle a, a ziaktute chungah pawh lawmthu ka sawi bawk a ni.
REFERENCE :
1. Zum leh hriam kara ka zin kawng by Pu Lungthanga(L), Sawleng
2. Darlawn Vengpui Kohhran Chanchin 91894-1994) by T.Upa Darkunga Ralte leh Pu C. Chhuanvawra, Govt Middle School Headmaster
3. Darlawn History by Pu Zathiuava (L) Darlawn Ex-Khawchhiar
4. Phunchawng(DSU Magazine) 1980-92 : Darlawn khua hi by Pu C. Chhuanvawra
5. Darlawn khaw chanchin - Govt Middle School Golden Jubilee (1946-96) by Darkunga Ralte (Noted dates/Ber kai te)
6. Silver Jubilee 91972-97) Souvenir, Darlawn Model Govt Middle School
SOURCE(Interview) : Upa Darchawngpuia on 20.7.14 at Darlawn.
_________________________________________________________________________________
KA ZIAKVE TAWP MAI
H. Lalchhandama
Life
Member (1988)
Hruaituhlun
Chawimawina (2000)
YMA Darlawn Branch-in an kum 75-na (
Platinum Jubilee) an lo thlengta hi a lawmawm ka tiin he hun hmangtu te zawng
zawng ka lawmpuiin duhsakna ka hlan e. Branch hruaitu te ka a tangin lawm antum
thu te ka lo hria a, Souvenier buatsaih an tum thute ka lo hriatin engemaw tal
chu han tinlan ve ka chak a, mhse kain thlahrunga. Chutih laiin Souvenier
Sub-Committee a tangin sawmna ka dawng hlauh mai a. Thiamlo viau mah ila,
tihpui tlin erawh ka tum tlat a.Thil inkar kik tak tak ka ziak a, tu huat thu
em ani lo tur ah ka ngai.
A hmasa berah chuan Souvenier hming a
tan KULHTLANG hian ka lung a ti leng a. Darlawn khua in Literature lama hma alo
sawn nan leh ziak leh chhiar te mipui vantlangin anlo tangkaipui beiseiin GEWAD (Government Employee Welfare
Association of Darlawn) in kartin chhuak chanchinphek (Weekly News) kan
buatsaih a, a hming a tan KULHTLANG tih a ni. Editor C. Chhuanvawra Hdm.Gov’t
M/S Darlawn a ni a,Jt. Editor-ah Johny Rochungnunga leh H.Lalchhandama (Keimah)
kan ni a, engemaw chen a chhuah hnuah a tawp a, tuna Kulhtlang tana eng engemaw
ka han ziak ve hi lung a ti lengin ka va lawm em! Darlawn hi lehkhabu ziak
lamah hian hma kan sawn ve ta viau a, ziaktu a bu a lehkhabu tichhuak Pu
Lalnunmawia (L) State Awardee te, Pu Lalhmingmawia Ralte National Awardee te,
Pu P Liankhama (L) IFS te, Pu Lalpuithanga Sailo te, Pu R.Laltanzuala te leh
Magazine/Souvenier leh chanchinbu a Article chi hrang hrang ziaktu pawh kan
pung ve zel a, a lawmawm hle mai. Mahse hetih lai hian Darlawn khawchhungah kan
hmasawnna a kal chaklo hle a. Siloam
Weekly News Darlawn Venghlun KTP buatsaihin kum-25 na Silver jubilee a
lawm mek a, chu chu chanchinphek damkhawchhuak awmchhun a ni ta in ka hria.
Chuvangin tan lak a vangai em!...
A pahnihna a tan chuan Darlawn khuain
hma a sawn danhi ka chhut nasa hle a. Mizoram thingtlang khaw hrang hrang
kum-30 kalta chhung han chhut chuan hma a sawn hle in ka hria. UT nih lai te
leh State kan nih hlim te chhutin hmasawnna a nasa hle mai. In leh lo dindanah
hma kan sawn nasa hle a, tunhma a rapin leh thilthekin ni thin kha tunah chuan RCC
Building a tam ta hle mai.Khawchhung kawng (Road) te hi a va tha ta em! Tunhma
a Motor nei han chhiar pawh a kuttangin a daih thin vei nen, tunah chuan
chhiarsen chi pawh a ni ta lo. Thiamna lamah pawh tunah chuan BA/MA an kal
thelh suau suau tawhsi a, sawisen a ni lo, heng zawng zawng hi a mah a lo
thleng ni lovin mipui khawtlang hruaitute thawhrimna vang a ni tih i hre theuh
ang u.District Hgrs emaw Sub-Division Hgrs emaw kan chang rih lo a nih pawhin i
vui l ang u. keini ang em em a Block Hgrs changtlung leh sawrkar Department
awmkim na khua hi a awmlo ang. Amaherawh chu, tun dinhmun hi kan duhtawk tur
chu a ni lo, theihtawpa hma la zelin hmasawnna tur kan la ngah hle a ni tih i
hre theuh ang u. A bikn takin hengah te hian hmasawna kan la mamawh hle mai.
kan tlangdung leh khawtlang dinhmun thklirin zirna ah hian college kan mamawh a
ni tih i hre thar ang u. Tin, Hriselna lamah hian Damdawiin changtlung lah lian
zawk kan mamawh zia hi mitin hian i hre nawn leh theuh ang u.
A pathumna a tan chuan tunlai a kan
Hmeichhiate leh mipa pawhin kan tuipui leh kan ruihchilh SERIAL FILM hi i han sawi sawp mai mai teh
ang. Enge maw lai khan Sap Serial SANTABARBARA kha kan tuipui a. In khawm leh
Committee te pawhin Santa Barbara Episode en hmana ban an tum tih hial ani a,
mahse kha kha a reh chauhva, VAI SERIAL KASAUTII-in min nangching leh a, a tha
ti leh tilo kan vairuih leh a. KASAUTII en thin mipate chu kan ngainep a,
Hmeichhe enturah kan ngai a nih kha. Mahse kha pawh a lo tawp leh ta a. KOREAN
SERIAL FILM-in min han nuai leh ta a, mizotawnga lehlin loh FULL HOUSE kan en
a, kan tuipui a, chumi hnu ah Mizotawnga lehlin an in tih hmuh a, tunah chuan
Cable TV thenkhat chu Channel zawng zawng a luah emaw tih tur a ni
ta.Korean Serial Film a tang a kan thilhmuh then khat han tihlan ve ka tum a
ni. Korean kan tin fo hi South Korean an ni a,
Bhuddist ram an ni a, Kristian za-ah sawmhnih leh pakua an awm ve a, ram
changkang tak an ni a. Kum 2014 World Cup Football-ah pawh Asia khawmualpui
aiawhin an tel phak a ni. Ka ngaihtuah mai mai thin a, In ti zawlnei leh inti
changsangten khawchhak a tang a lungpui lo lum tur Kristian te runtu tur an tih
hi an ni mai thei a ngem ka ti thin. Mizote min suamnasat zia te hi kan ngaihtuah ngai em? Heti em em in tun
hmalamin mizo zingah tuai an tam ngailo, in cheina leh hawiher thlengin min run
a, sawisen a ni lo. Bhuddist-tana Missionary an ni thei mai a ngem tih a awl
ani.
Korean Serial Film-ah hian chhungkaw
pangngai nupa leh fate hrinhrang awmlo hi an vang hle a. Nupui Pasal chung
chang ah entawn tur an awmlo, fate hai, nu leh pa hai, unau in hrelo, lo in
ngaizawng, Falak leh Sawn, Pasal hlui, Nupui hlui, la in duh deuhsi an va tam
em! Chhungkaw kehchhia (Broken Family) an va tam em. Rochung changah an buai
thei em em mai a, Roluahtu nih dawn chuan eng hmanrua pawh an hmang duh niin a
lang, Rethei an hlamchhiah a, mi hosa leh miropui te an chungnung hle a ni. An
Hmeichhiate dinhmun a sangin an mipa te dinhmun a hniam, niin a lang. An nawm
makin Hmeichhia ten an mipate kut an thlak niin alanga a, mipate hian an sepui
ruah tawrh tawp mai emaw ni, an beilet ngai si lo. Zu an in nasahle a, rilru
hahna leh hlimna an neihin zu an in thin niin a lang a, ruihpawh an rui thin a,
an hmeichhiate an duai lo hlei hlei niin a hriat. Engemaw thu thinthawng leh an
thinrim lutuk lungphuchawl chu ni em si lova tluk riai riai an ching a,
nikhawhrelova rei tak tak awmhi an ram natna lartak pakhat ni ngei tur a ni. Mi
inbe lai lo ngaithlak ruk leh mi enthlakruk an chingte hi thil mawilo leh thalo
tak a ni, tihve hoh lh tur a ni. An thinrim, an inhauh changa an inhmusitzia
entirnana an incheinalh lai tui a an in leih thin te hi a va tullo em! Sawitur
a va tam em! Ei leh in an uar thawkhat niin a lang. Heihi an entawntlakah ka
ngai lo. Chutih laiin mipa hlir hian ei
an siam leh nghal a, kan Mizo hmeichhiate hian an entawn ang tih a hlauhawm tak
zet zet a ni. Darlawnah khan North East India-a nupui ngam lo ber ber te an kat
nuk mai si a, an nupuite khan lo en velo se a duhawm hle ang. Tunhma chuan
Europe vunngo ho kan ngaisang thin a, tunah chuan khawchhak lam Far-East kan
ngaisang ta. Kan ngaihsan te hi Kristian an ni lo, an thlahtu be thin hnam an
pi an pu thitawhte hlimthla bia a, malsawmna dil thin an ni.
Ngawiteh chuti teh thlawt chu Korean
Serial Film-te hi anni bik lo a sin, Thatna hmuhtur a awmve bawk e. An ram
thianghlim zia, thianghlimna an ngainat zia hi entawntlak anva tling em! An in
leh a vel leh an pindan (room) thianghlimzia te hi an ngaihsan awm khawp mai.
An mahni vunrawng a ngo tha bawk a, an thianghlim in an fai a, silloh pawha
chhumtlak/eitlak vek an ni mai. Tin, Sawrkarah an in nghatin Sawrkar ah hna
anbeiseiin Sawrkar tanpui an beisei lo. Hna an thawk a, anmahni thawhrimna ah
an in nghat a, an fakawm hle a ni. Company leh Private-ah an innghat zawk. Ram
hruaitu nih pawh a nuam deuh ang chu. Mahni kut ke a dintum hnam an niin a
lang. Aia upa leh Nu leh pa, pi leh pu te an zah an tina a, anzah zia lannan
chibai pawh an uar khawpin a lang. Chuvangin Korean Serial Film-te hi engang
tawka tuipui tur nge tih chu in kut/in mawhphurhna a ni e.
Awle a hmawr lo bawk dawn tawh ila,
Korean Serial Film kan han sawivak na chhan chu kan thilhmuhtam leh hriattamte
hian kan nun a hruai a, YMA member Nula Tlangval leh YMA chhang naupangte leh
Nu leh pate tan hian entur tha a tling em tih inlo chhut ve a tan ka duh em em
mai a. In lo chhutve thin dawn nia.
Tunlai khawvel changkang in kan ram
khawvel kilkhawr ber pawh min thleng ve ta a. Room (pindan) tinah Television
(T.V) te a lo awm tain TV en ngailo thlawt chu kan awm awmlo e. A hmasaberin TV
kan en hian i fimkhur ang u.Eng Film nge, engnge kan en ngaihtuah ila, a hrelo
zawk kan tu leh fate hrilhfiah hram hram i tum ang u. Eng Serial/Film/Drama
pawh en ila, a thatna lamhi in hrilhfiah theih nise a duhawm. Entirna pakhat han tarlang ila, Mizo Inchai kan tih
Wrestling te hi antih chhuah dawn hian Warning an ti lang thin a. Don’t try
this at Home, School, etc tih an tar a, chu chu inah emaw school-ah emaw leh
hmundangah lo ti ve suh tihna a ni. Palian in fit tak tak ten an tih ang kha,
exer pawh la ngai loin lo tihchhin ve chu intihhliam/intihsualpalh a hlauhawm
em a ni. Chutiang zelin a theih chin chinah in hrilhfiah thin tur a ni.A
tlangpui thuin LIVE Programme (NEWS)te, sawitur a tam awm e.Film thalo leh chiangkuang
lo te hi enloh hram hram a tan a itawm hle mai.-
Theihtawpa chhungkua kan tangrual nia
kan in hriat pawhin tunlai khawvel changkanna leh awmlo reng reng awmlohna
khawvelah hian kan hmasawnna hi i chhut ngun ang u. Ram hmasawn lutuk nih te, khawtlang
hmasawn lutuk nihte leh chhungkua/mimal hmasawn lutuk nih te a tha ber a ngem
tih pawh ngaihtuah a ngai. kan duhthawh luatah thil zawng zawng hi kan ti chhe
thei tih pawh hriat a tha hle awm e.
Ka ziak kual ta duah a, engnge ka thupui
ni a, engnge ziahlan ka tumber pawh ka hre chuanglo. Ka ziah lai a lo lang a
piang mihlimho ang deuhin a tulviau a niang tiin ka ziak tawp mai a. Tunah
chuan a hunlai a Darlawn khua YMA leh khawtlanga kan thawhpui tu tute emaw
chuan Van kohna chhangin min lo awmloh san te an awm ta a, an ngaihawmin lung
an tileng a, Darlawn khawtlang leh a chhung a chengte pawh ka tan chuan
khualkhua an lo chang zota. Kan hlimlai nite an liam a, thangthar tan chuan
Hranghlui kan lo ni ve dawn ta reng mai.
Platinum
Jubilee hmangtu zawng zawngte duhsakna nen chibai ka buk a che u. Mangtha u le
______________________________________________________
HMASAWNNA LAMTLUANG
H.
Lalchhuanvawra, MHS
Dy.
Director of Horticulture
Darlawn YMA Branch-in souvenir
(KULHTLANG) tih Article ziakve tura min sawmna ka lo hmuhin ka lawm hle mai a,
Darlawn paah min lo la chhiarve a ni tih ka hriatin ka lawm leh zual ani. Ni e,
Darlawn ka chhuahsanna te a lo rei ve ta hle mai a, khawdangah lehkha te zirin
Darlawn khuaah ka taltam ve hman l hle
thin a, amaherawh, chu tun thleng hian ka thinlung ah Darlawn pa ka nihna hi a
la bo chuang lo ani. Ka thian tha,Lalngura Ralte leh Tlanghmingthanga ten min
lo boralsan ta a, chubakah U Daia, Darlawn High School Clerk-in mual min lo
liamsan ta bawk nen, min hrechiangtu te an lo kiam zel a. Darlawn hmasawn nana
ka tihve chhunte pawh hriat a hlawh lo chho mek niin ka hria a ni. Kum 1972 ah
matric exam zovin Darlawn ah ka chhuak a, ka nu hoin ‘lo’kan nei ve a, chumi
hun lai chuan engthawl takin kan lengvelin khawvel dang kan ngai lo hle thin a
ni.
Kum 1980 kumah Assam rama student
movement a vangin college kan chawla, Darlawna ka lo chuang chhuak leh a,
Darlawn High School-ah zirtirtu an indaih loh a vangin thawk turin min sawma,
ka thawk ve ta a. Hemi kum hian ka theih ang angin YMA lamah kain hmangve a ni.
Chutih laia kan YMA President chu Lalngura Ralte (L) a ni. YMA chanchinbu ‘HRUAITU’
tiin kan chhuah tan a, Editor
hmasaber ka ni. Inriniah U Daia (L) High School Clerk nen Kepranah
cyclostyle-in kan han her tir thin. YMA Library kan dinchhuak bawk a, Pu
Lianzama, State Librarian kha Aizawlah ka zuk sawm a, a nin min rawn verify a,
Recognaion kan hmu ta hlauh a ni. tin
Darlawn Agri Sub-Division hawn te, Darlawn Horti Circle hawn chungchang a ka
hma lo lak ve na te sawi tur a tam mai, chu lam chu lo duhtawk mai ila. Khua a
harin a lunglen thlak khawp mai.
Awle, kan thupui hmasawnna lamtluang hi
tlem lo chhui dawn ta ila, hetiang hian kawng hnih chauhin ilo ngaihtuah teh
ang.
1.
Kawngpui siam : Mizoram chhak leh
thlang, chhim leh hmar ka fanna kawngah hian mikhuain engtin nge ei an zawn ang
tih hi ka ngaihtuah fo thin a ni. Hetiang hian kawngpui paltlang khuate hi an
changkang zel tih chiang takin a lang thei a ni. Kawngpui paltlang han tih hian
kalkawng kha a va kal ngar ngar a, motor a in-turn a, a lo let leh tawp ami ang
chi hi ni lo vin, state dang emaw, ramdang emaw kal tlang zel theih hi a ni
ngei tur a ni. Chutianga kawngpui paltlang khuate chu khaw rethei ka hmu hranpa
hauh lo mai hi a mak ka ti a ni. Kum 2004 khan Kerela state chu department-a ka
thawhpui Pu Lalliankima, Deputy Director of Horticulture nen kan fang chhuak
tawh a. Chuta kawngkama an khuate chu
khawpui lian ai chuan chen a chakawm em em zawk vek a ni. Tin, kum 2003
khan kan Director hovin London atanga Amsterdam thleng bus-in kan kal tawh bawk
a. Ram changkang, khawthlang ram leh India ramah pawh khawi hmunah pawh hian
kawngpui kama huan lo ram neite chu mi awhawm tak takte an ni zel. Keini
tlangdung pawh hi tlangdung vannei kan ni a, amaherawhchu kan vanneihna hi kan
la hmuchhuak lo tih mai niin ka hria. Kan kawngte hian Manipur (Churachandpur,
Imphal) te han thleng chhuak se, Zohmun lamah Bagha, Silchar (Assam) te han
tlawh bawk se, heng kawngpui pahnihte hi double-lane in han tlang pur pur mai
se chu hmasawnna kawng dang kan dap vak a ngai tawh lo vang. Kawngpui, mi state
kal pawh zur zur theihna han nei ila chuan hmasawnna ama tawkin (automatic-in)
a lo thleng mai dawn a ni. Aizawl - Lunglei World Bank road-ahte pawh chiang
takin kan hmu thei a ni. Keini thingtlangmite chuan hmasawnna dang kan ngai
lovang. Electric power siam chhhuah tihte chu industry lian a hman tangkai
turte an ni a, Keini thingtlang mimawl zawkte tan a tul rih lo vang. Chutih
laiin kawngpui tha state dang kan pawh zung zung theih kan neih chuan
kawngkamah dawr te, hotel te, bazar te kan lo nei ang a, hun reilote chhungin
kan changkang mai dawn a ni. Han thlir ve teh u, rethei ber tan pawh eizawnna
kawng a lo in hawng mai dawn a nih chu. Heng kawngpui pahnih kan sawite hi kan
sawrkar chak tak hian min tihhlawhtlinsak thei se ka va ti em. 2. Thlai chin chung chang : A pahnihnaa
pawimawh em em mai bawk chu kan thlai chin dan chung chang hi a ni. Kum 2012
khan kan Director Pu Samuel Rosanglura ho bawkin tunlaia mi hriat hlawn tak
Korean film lama langsar ang reng tak Jeju Island (South Korea) kan han fang a,
an thliarkar a zau lo bawk a, kan fangchhuak thawkhat chu a ni mai. He an ram
kan fan chhunga ka rilru la ber mai chu thlai chin dan hi a ni. Serthlum kung
hniam chi, green house chhungah pawh chin theih chi hi an lo ching nasa hle mai
a, a ropuiin a hmuhnawm tak zet a ni. Kawngpui sir kam tawn tawnah mit tlin
tawk hian serthlum kung hniam chi a ding del dul mai a, tam tak chu green house
chhungah an ching bawk. Kan tihve theih si kan rilruin ala phak loh a vang
chauh a kan tih loh hi a va tam tak em.
Tin, kum 2013 kumbulam khan ka thiannu
Lalchhuanmawii (Mawitei) leh midang nen Israel ram kan fangve a, hemi tuma ka
rilru luah em emtu chu Jordan lui kam tawn tawn a Balhla, Theihai, Grepte an lo
ching del dul mai chu a ni. Tin Galilee dikam vela theihai kung hniam chi a tama tam mai an lo ching bawk a. An thlai chin chi reng
reng hi a kung hniam chi vek a lo ni a, balhla pawh green house chhungah an rah
tir fur mai han hmuh te, theihai kung hniam chi lo ding tlar tiar tuar han hmuh
te chuan ka rilru a ti thar hle mai. Kan ramah an thaduh em em a, kan ching ve
thei vek tawh si a, eizawnna kumhlun siam nan chuan an va tha hlawm tehreng em
tih mawlh hi ka rilruah a lo lian ber mai a ni.
Awle, tunlaiin kan khua Darlawna kamding
(sawrkar hnathawk) zawng zawng deuh thaw maiin an pension rual ruala Aizawl
pemthlak an lo in tih hmuh a, an pem
chhuak zung zung mai han hmuh hian ka
rilru a lo na deuh thin. Eizawna tur kawngdang
an neih ngang loh a vang ani tih chu
a chiang reng mai. Amaherawh chu, heng ka han sawi tak te hi
tihhlawhtlin a nih hunah chuan Aizawla kamding pem tate chuan Darlawn tlangdung
lamah hian ram neih dan dapin an pan let zung zung tawh mai dawn a ni. Hetiang
hun hi kan hlat loh theih dan a awm a, chu chu kan kawngte hi kan sawi ang a
state dangte nen in kalpawh nana kan hman tikah chhung chu a takin a lo thleng
dawn a ni.
(Hei hi ka nu
Ngurtawni, ni 13.9.2014 a mual min liamsanta hriatreng nan a ni.)
Ka
lawm e.
______________________________________________________
YMA LEH KEI
-
R. Lalchhuanthanga
Darlawn Branch YMA-in Diamond Jubilee a
lo thleng ve ta reng mai hi a lawmawm hle mai. Chutih rual chuan YMA tana
theihtawp lo chhuah thintu mualliam ta te rilruah an lo lang uia uai mai. Tun
hun hi hmu ve se, an lawmin an hlimin, sawi tur an va ngah dawn em ti rawh u.
Kum 20 vel lek liam ta a YMA-in khawtlang tana hma a lo lak ve han thlir letin
vawiina YMA hmalak dan nen chuan a danglam ta hle mai. Hmasawnnain a kentel
thil tam tak tun hun atana harsa lo tak hi hun hmalamah kha chuan tih theih loh
a ni a. Amaherawhchu tun hunah hian hun kal ta reilote a mi kha tihtheihloh ang
mai tam tak a awm ta in a lang. Hun kal ta a YMA-in hma a lo lak, tun hun atan
pawh ti thin ila la tha reng tur tlem a zawng he Diamond Jubilee pual hian hre
thar leh ila a tha awm e.
Kan hruaituten article ziak ve tura min
sawm ve hi lawmawm ka ti hle mai a. Kum 1989 hmalam YMA minute bu leh record te
a bo an tih avangin kum 1978 leh 1989 inkar YMA hma lo lak ve dan leh hruaitu
hmasa hriat ang angte kan hriat thar leh nan hmang ila a tha awm e.
Kum 1989 hmalam zawng kha chuan Darlawn
khua hi Branch khatah a awm thin a, tuna branch pathum lo ni ta hi section
vekin kan la kal a, mihring kan lo pung ve zel a, 1989 atang khan branch-a then
a lo ni a, Venghlun Branch Vice President atan min thlang ve nghe nghe a. Khang
hun laia kan hruaitute khan Diamond Jubilee min hmuhpui ve turin zamual min
liamsan hlawm ta si a, a khawharthlakin, an ngaihawm tak meuh a ni.
Kan hun ve lai Vice President ka nih
1981-1988 chhung khan Pu Lalngura Ralte leh AR. Vala-te kha President an in nih
chhawk reng a. Tin, RC. Dailova hi Secretary a ni reng bawk. Pu
Thangtinkhuma(Lalchhangkima pa) kha kan Senior Adviser a ni ngar ngar bawk.
Tichuan ka hriat dan chuan kan hun laia hruaitu lo ni tawhah chuan Pu Puntira
hi Treasurer a ni reng bawk a. Pu R. Lalpianmawia hi Asst. Secretary a rawn ni
tan ve hman a, Pi H. Lalrinsangi w/o Rammawia hi Financial Secretary a ni deuh
reng bawk. A hunlai kha chuan kan hruaitute ho hi an fakawmin an theihna zawng
zawng hmangin YMA tan kan thawk ho niin ka hria. Khang hun laia kan hruaituten
hma an lo lakna tun hun atan sawi chakawm thenkhat tarlang ila.
1. Branch YMA-in KTP
leh SAY(a hunlai khan hming dang niin ka la hria) te joint committee neih puiin
YMA hi kan rama missionary ten min dinpui kohhran nen kal dun a, kohhran huang
chhunga hmalak remlo deuh te khawtlang leh kohhran tana hmalak thin a nihna
angin hma kan la ho thin.
2. Mithi lumen,
khawhar ina zana inkhawm, thlanlaih, khawhar ina riah leh zualko kalte hi
tanlak thar a ngaih chang chuan - Nula/tlangval ramriak lo leh zinbo lo kal lo
an awm em tiin committee-in a dap kual a, kal turin kan infuih thin. Mithi
lumen leh khawhar ina kalte hi dar bi thliah lovin zanah chuan hriat ve leh
nula leh tlangval kan kalkhawm nghal mai thin. Member tlem zawk lai pawha an lo
tih theih chu tunah hian infuihthar leh a tha viauin a lang. Mithi lumente hian
lusun chhungte an lo khawhar hman deuh thin niin a lang ta.
3. Khawhar ina YMA
hun hman dan : Kohhran inkhawm, KTP leh SAY inkhawm zan chuan inkhawm banah
inkhawm thin hote an lo kal ve hunah chauh YMA in hunserh a hmang thin a,
inkhawm lam an ngaipawimawh hmasa thin. Hei hi YMA leh KTP/SAY te nen sawiho a
hmalak a ni thin. Chu chuan thurualna, thawhhona a siam tha hlein kan hre thin.
Tun hunah hian a harsa viau taw angem aw tih hi ngaihtuah a tha viauin a lang.
5. Khawchhungah
thihna a lo thlenin vui hma chuan dawrkaiin dawr an hawng ngai lova, hawng an
lo awm pawhin YMA-in an ngen thin. Hei hi a mawiin kan insunpui tih lanna tha
tak niin a lang. Tun hunah hian a harsa viau tawh angem le. 5. Sawi hmaih hauh loh tura ka duh kan hun lai a bul kan
lo tan ve han sawi ila, thil tangkai kan tih ve awm chhun pawh a ni awm e, kan
hun ve lai kha, khaw thang mek Y.M.A. Nula tlangval ten Darlawn khua in ti nuam
an tih lai, han sawizel ta mai ila khawlai a zurui ni si lova insual, mai te,
mikhual tlangvalin tualchhung nula an rim an hriat a sualpui lo tum ut ut lai
vel kha a ni a, leh lamah chuan, Nula tlangval ten a tha lama hmasawn tura nasa
taka tan an laklai a ni a Y.M.A. thuchhuak hi Y.M.A Member mai nilovin Nu leh
pa ten an ngai pawimawh em em thin a ni.
Tichuan, In chei leh thawmhnaw hak ah te
fai leh thianghlimna lamah kan thanchak em em lai a ni,chutih laiin, Mithi in ah thut na ala
awm si lo, Nula leh Tlangval chhuatah kan thu vek a, Mipa thutna lamah
Hmeichhia an thu meuh lo, kan in hawitawn thin. Mizo pa in kha in rilruah lo
mithla ula, thutthleng neihdan Y.M.A. ah kan ngaihtuah ta a. Pawsa kan nei si
lo. Kum 1979= President ka nih lai a ni si a, kan mamawh tawh in kan hresi a,
tuna venghlun upa Lalsanglura in ni ta sak nan a Kawnpui thlang tuiker kamah
thingzai ka tuak lai a ni a, Inches riat phek khat kha Rs 5 niin ka hre ta,Rs
2;00 in ka zaitir a, chu chu Y.M.A. in a ba in thutthleng 25 daih kan la
a,Ramtheihai kung, thlasik a kih a ni a, Darlawn khaw chhung Mistiri Y.M.A. in
kan sawmngam deuh te sawmin Comittee nen
hnatlangin kan siam a, kan puitlin ve ta a ni.
6. Kan lawm khawpmai a, ft 6 a seiin a ni a,
mi 5 tawt deuhin kan thu a, mi 25 thuttheihna
kan nei ve a nih chu, kan han hmangve tan a, Bench lova thu bik awm kha
hruaitu tan a lo nuam lo khawp mai a,
School thut thleng te kan hawh ta fo mai, a tukah School in a lo hmang duh si,
a buaithlak khawp mai, Kohhranin a lo nei a, hawh kan dil ta zel a, ka la hriat
reng chu Darlawn kahhran pawh hian
Sanday Sikul hi hawh chhuah theih ni mai se, 25 bak hawh lo se, Sanday
sikul a hman theih turin dah leh vek tur t an ti. A hun lai kha chuan a tul
tlat. Tunah chuan Y.M.A. pawh kan in todelh ta, tuna Y.M.A. no kan tih tak mai
te hi Y.M.A in kan nei deih lova kohhran ta kan hmang a, Kohhran in Y.M.A ta a
hmang ve reng bawk. Kha kha a lo hlu in
a lo tha khawp mai. Tnah chuan Y.M.A a in todelh ta a, P.A System te nen
chhiatni thatni ah Lusun chhung te buai ve ngai miah lo leh kohhran leh School te pawt buai lovin mamawh
tur zawng zawng kan nei ta. Vawiin a Y.M.A Member zawng zawng te hi fak mawlh
mawlh an phuin ka hria.
7. Vawiin a Y.M.A Member zawng zawng te hian
hei hi i hre reng ang u. Kan Motto “tanpui ngai te tanpui” hi a taka kan chhawm
nun zel phawt chuan Mizo te min ti Mizo
tu hnamdangin an tihve theih loh hian
kan hnam, kan ram, Kan khawtlang hi a nuamin in pumkhatna, inlungrualna, a awm
reng ang nga, Kan ram hi ramnuam a ni
zel dawn a ni.
A tawp berah chuan, Y.M.A. Platinum
hmangtu zawng zawng te duhsakna ka hlan che u a,
Ram leh hnam humhalhin Mizo nun zemawi i
lan tir zel ang u.
Darlawn
Branch Y.M.A. Damreng rawhse.
______________________________________________________________
HNAM PANGPAR
-
George LC. Sapa
Darlawn
Malsawmna ni champha, ni ropui hminghlu
tak tak te chung lamah Pathian kaihhruaina changin kum- 70 champha Platinum chu
kan lo hmang thleng thei ta mai hi a lawmawm in a ropui tak zet ani. Hla in “ A
ropuina a in thuamin” a tih angin, Platinum chuan a ropuina leh mawina silhfen
a tan, SOUVENIR (KULHTLANG) a buatsaih a. Souvenir bu lum chhunga Philosophy-a
mi ril tak tak te zingah kei, zawngte Phenglawng tum thiam ang chauh, Article
ziakve tur a min han sawm hi inthlahrunna a sang hle. Mualpho mai loh chu kan
chan a awmlo na in, sul lo su a tlawmngaihna leh hrehawm tawrhchhelna mihrang
sahrang hma a an martarna chanchin tarlan duhna vang chauh erawh chuan, ui mei
khup ang chungin kan ziakve a ni, An mi sawmna te lawmna a san ang chen a kan
tla-thla tur erawh a ngaihngam awmloh hle mai.
Kan pasalthate hniakhnu HNAM PANGPAR/
TLAWMNGAIHNA lo vul chho chu. Chimbuaitu hnawl leh chirhten a chhilh bo
hlauvin, mahni intheihnghilha tul salovah tul in an nunpum an lo hlan a zarah
Darlawn YLA to YMA Branch chuan Platinum Jubilee hial a lo hmang thei ta mai
hi. Min hruaitu Pathian chungah lawmthu kan sawi tak meuh a ni.
Platinum hlut zia hril chhuah zawh loh
kan hman hian- Famrolungmuala chengtate kan hre renga, kan ngai in kan ui tak zet zet a ni.
Khawveldeng chhuak ankutkawih “ TLAWNGAIHNA HNAM PANGPAR” ngei chu tuna
thawkrimtute nen kan awrh tir nghal bawk e.
HRUAITU HMASATE CHUAN-” An thawhrimna
hun rangkachak chu, khawtlang leh ram tana in pe zovin, naktuk a tan, thawnthu
ang chauhin an lo hlan ta. Thimchhah ( a tha tur duh avanga hmaisen an lo tawn)
min sutkian sak hnu, khawvar eng min tnlenpuite hi; Chitha anlo tuhtiah chu
tuia chawm zui turin kan kutah an lo hlan ta”
Eden lawngchawlh hmun ah hian, thang leh
tharten tlawngaihna nun zemawi leh aia upate, nu leh pa enkawltu zahna rawn
chhawm nung chho turin kan thiam kan finnate min nghak a ni. Kan hnam pangpar
mawitak hi; a ti uai chhe zo tu leh parvul zualtir thei tu chu- hnamdang an ni
dawnlo, nang leh kei (YMA) te hi kan ni. Platinum ni behchhan kan in fuihna hi,
kan rilru chauh changa min tiharh sawng sawng tu Zotuithiang ni thei sela a
duhawm hle.
Kum-70- na tlin champha hian hmasawnna
leh thanna a tanah Zirtirtu ni tawh awm reng min thlen a, hmasawnna a san poh
leh thanna tur a lo piang a, inbeiseina pawh a sang chho ve zel bawk. Kha leh
chen lo ding tawh pawh ni ila, thing upa pawhin hnah thar a chhuah reng tih min
hriat tir sela. Kan hnah thar chhauh turte zingah, kan zing thawhphan a tana hriattur
chu- Mihring hi morality tel lova rilru pawnlang mai educate chuan society tana
thil thalo a siam a, tih leh rilru tel lova material- a changkanna leikhawm chu “ Ramhuai
mangkhawng” a ni tih ani. Kan duh hauhloh dawngdahna leh vervekna hian kan
society a ti che thin tih aia hriat tur a awmlo. Hmasawn tumna neilo ten,
chawhelh takin lo helh tawh mahse lamkawi hmeltha thlirin la leh-hawi talh teh
ang.
Thiltha seng buhzema lawi tawhte chuan,
mitin kawngzawh awlsam ringawt chu an malmaka, hreuh hnip lai an hel thin.
Nawmsak hmasak chu, retheina leihka a ni tih hriain an chuangkai lova, teirei
peih leh chhelna hi unau piangho an ni tih hriain, tumruhna, inrintawkna chu an
fa-u a ni tih an hai lo bawk. Heng te hi kan pasalthaten min zirtir tlat lo se
chuan, hei leh chen chu kuaithla tawh awm tak. Kal hmasate rophum ruk chu
chharin, tuna hruaitu mihrat khawkhengte a vangin hmingthatna “ THANGCHHUAH
DIAR” Platinum kan lo hmang ta ani.
He ni hlimawm
a lo thlen hian, rualkhum tura tan
latute YLA, YMA fam changtate ho
kha- Thlafam romei leh mualten min rawn chhuah sak sela, kan thangchhuah diar
(Platinum ni) hi han khum/ khim ve se
kan vaduh em!. Kan inziak lunglengin kan ziaktui dawn chauh va, mifing thiltih
entawnin lo tawp dawn hnai ila. Kan Bible-ah
“----Mithi chu a kut a ke thlan puana tuam--- phelh ula kaltir rawh u” tih kan hmu a. Thimna in a min bawm, mi lu la
hnam, tukhaw hriat loh ata YLA/YMA hmangin kan mawlna kut leh ke phelh alo ni ta a . chumi kan lo nih tawh
takah chuan; kan duty-na tur theuhvah
phelha kaltir tlak kan ni ve em tih erawh ilo inzawt teh ang.
CHUTI LOVA : -
Lawngleng anga kar reng ngai emaw, Wheel
barrow anga nawr reng kan ngaih chuan, Baloon anga hampuar chawp ngai kan
nihte, Football anga pet chauhva thlawk/kawngro sut leh, Torchlight anga hmeh
en chawp ngai ziah kan la nih chuan emaw, ar anga tlaitin lawitir ngai te a kan
awm a, pumpui anga chawmreng ngai la nih
fo te, exam anga ven reng ngai leh enthlak ngai kan lanih chuan, kan ram,
chhungkua, kan society chu a chhe dawn a ni. Hnam pangpar chu kan nihpui hauh
loving le. Kan ramhi chhantlakin a la awm a, hliam tuar mahse, kan nun leh
thiltha tih duhna chuan ala tuamdam leh thei a ni.
Hnam pangpar siam a; ti vul tur chuan,
kan sawi zawh takte khi a zawmtu kan nih a tul hle mai; Bible ziak thenkhatah
chuan- “ Miten finna leh kaihhruaina dik an hriat a; thu rilte an hriat fuh
theih nan” (Thuf 1;2) ti hian a ziak a. Chutiang chuan kan thuhma lamte khi “
RAM LEH HNAM HUMHALHNA” tur zawnga kan lo bih a tha ngawt ang. Vawin ni thlenga
kan buaipui, tha heh em em tirtu chu, Hnam Pangpar ni tura kan rilru kan in pek
tawkloh vang a ni. Thufing 1;32 chuan, “ Mimawlte chu an lelohna a vangin n thi
a nga. Mi a te chu an ngaihsam avangin an chhe bawk” a lo ti a, a thalo zawnga
tidiktu nih i tum lovang u. A ni, hriatthiamna ngen la, hriatfiah chakin au
rawh (Thuf 2;3) tih chu - a zawmtu kan nih chuan, kan ram leh hnam hi a lo
nuamin a lo thang a nga, “ HNAM PANGPAR” mawi tak kan la chang zual deuh deuh
ang.
______________________________________________________________
DARKHAWPUIAH LO ZIN VE RAWH
-
H. Lalthlangfela
Mizoram hmar lam, Aizawl atanga km 123 a
hlaa awm Tipaimukh tlangdunga khawpui ber Darkhawpui-Darlawnah hian lo zin ve
rawh. Mizoram khawpui Aizawl atanga kal dan tur ka han hrilh hmasa ang che.
Aizawl atangin NH-54 Seling Road-ah lo kalin O-Point @Samaritan Home ilo thleng
anga, hetah hian NH 54 leh NH-150 chu ding lam leh veilamah a lo inthen ang a.
Veilam kawng NH-150 chu in rawn zawh zel ang a, hemi atang hian Mizoram kawng
nuam leh mam ber mai chu i zawh tan a ni
tih chu midang hrilh ngai lovin i hre nghal mai dawn a ni. Mahse, fimkhur deuh
ang che, a kawng hi double-lane a nih loh avangin a zim hret a, duh aia chaka
tlan a awl bawk si a, chetsual palh a awm thei a nia. Heta tang hian Darlawn
chu km 80 bawr vel chauh a hla a ni tawh a ni.
A kawng chin chu duhtawk phawt mai ila -
awh, leh lawkin - O-Point atanga khaw indawt dan mawltein kan han hrilh leh
lawk ang che. O-Point tangin Sesawng - CTI - Mualmam - Khawruhlian - Hmunnghak
- Khanpui - Pehlawn - East Phaileng - Kepran - Sawleng - Darlawn Hetiang hian
khaw indawt dan chu i chiang mai awm e.
Aizawl atanga lo kal inih chuan Tuirial
leh Tuirini phaikuam khawlum tak i paltlang ngei ang a, chu chuan i zinkawng
pawh a ti hrehawm deuh mai thei. Mahse, lungngai suh - Chalfilh Zophei ilo
thlen chuan zo-thlifim a lo tleh heuh heuh ang a, chu chuan i rilru nguai leh
taksa chau tak pawh a tiharh sawng sawng dawn che a ni, Hun i neih phawt chuan
East Phaileng leh Kepran khaw inkarah Buizova zaina Sunhlu kung pawh i tlawh
nghal thei ang. Mahse muang suh ang che khaw en laiin Darlawn i thleng hman lo
palh hlauh ang e.
Darlawn khaw then hma chiah khua Sawleng
i tlan pelh chiah chuan Darkhawpui chuan a lo ep pe un tawh mai dawn che a. I
motor chuang i chhawl a hal viau a nih pawhin lungngai suh - i hma lawkah khan Siktuthiang vawt tui tak
mai chuan a lo hmuak reng che a ni. I han hawichhuang ang a, i dinglam
Darkhawpui chhak lamah chuan chhim leh hmar hawi zawngin tlangdung lo inkham
ruih chu i hmu ang a, chu chu Darlawn tlang kan tih chu a ni. A piah deuh
hlekah chuan tlangbawk fel nalh mai chu i hmu ang a, chu chu Kulhtlang a ni.
Hmanlai kan pi leh pute kha sa leh ralah an khua venhim a awlsam nan tlangsam
lam hi khaw din nan an hmang thin. Helai tlang bawk pawh hi chutiang atana tha
tak a ni tih i hmu thiam nghal mai ang. Hun i neih chuan i tlawh nghal ngei
dawn nia.
Kan sawi ta sa sa Darlawn khaw hming put
chhan thawnthua an sawi dan pakhat ka
han hrilh lawk ang che. Hmanlai Mizo thawnthua dawithiam hmaingthang
Lalruanga’n pitarte pakhat hnen atanga a rochun darkhuang lian tak, dar-huai an
tih bawk, a tum-pawn pasarih lai nei kha hmartlangdungah rawn kalpuiin in thlen hma loh chu tum lo tura pitarte
hrilh chu insum zo lovin, Kepran tlang a lo thlen khian tum a chak ta tlat mai
a, a han tum ta a le, darkhuang chu a
thlauh ta hlauh mai a. Darlawn tlangdungah lir phei zelin, Darlawn tlangah a
lawn liam a, khaw piah lawk tlang, a bul vel zawl tha tak mai awmna chu
sawhkhum tumin a han sawt vak a, mahse a sawhkhum zo ta lo va, tun thlengin
helai hmun hi ‘Khumlohzawl; tih a lo nih phah ta a ni. Helai tlang leh a bul
vel hi hmun hma remchang tha tak mai a ni a, khaw lo thang zel turah District
Headquarters/IR Batallian Headquarters/Sport complex etc. tur atan zuah a la ni
reng a ni. Helai hmun atang hian Darkhuang chu Darlawn tlangah lawn liam lehin
Tuivawlah a lir lut a, a lo chhuak leh ta lo a ni. Tun thlengin a lirh luhna hi
Darliama Li an tih phah ta a ni. Kawng laka i hmanhmawh lutuk loh avangin
Darlawn khua chu chawhnu lam hretah i lo thleng a, Bazar ilo thlen chuan
kuthnathawktuten an thawhchhuah sa thlai tharlam tak tak mai an rawn phurh haw
Bazar nuhoin kharchhawn tuma an lo inchuh luih luih lai chi i rawn nang fuh a
nih chuan hmuhnawm pawh i ti viau mai thei a, Aizawl bazar nuho thlai thar lo
thleng an inchuh luih luih laite i hriatchhuah phah ngei ang. Mahse, mak ti suh
- hei hi chu an nitin deuh thaw an tih dan a ni a, kut hnathawktuten ni tla
vanvuaia an thawhchhuah sa, daihlim hnuaia eizawnna atana an lo hman a ni ve
miau va. Hun tlem i neih chuan kut hnathawktute lo hawna Mauring kawngah khan
tlem han kal thla hret la, hmar chhawng zawng taka kham ropui tak mai a lung
var paw ro leh a kara kham thing buk lo to chhuakte chuan a lo chhawn ang che,
kha kha ‘Khuaikham’ a nih kha. Hmanlai chuan helai khamahte hian khamkhuai an
lo kai tawh thin a, i lung a tileng vaklo a nih pawhin mak i ti ve hle ang.
Hmanlai hunte pawh a hriatchhuah tir zawk mai thei che a ni... Hun i
neih phei chuan Darlawn leh Sailutar khaw inkara awm, chhim leh hmar an indo
laia an inremna atan sa-ui an tanna kawn ‘Saui-tan Kawn’ chu i tlawh ve ngei
dawn nia. Motor kawngpui atanga hla lo te km 1 pawh tlinglo a panna kawng tha
tak awm a ni a, Darlawn Joint YMA ten a hmunhma humhalh leh tifaiin lungphum
tha tak mai phumin an chhinchhiah a ni.
Darlawn khua hi chhiarpui hnuhnung ber
2011 khan mihring 4000 bawr vel chenna leh in pawh 800 vel zet awmna khua kan
ni a. Kumin 2014-ah hi chuan hei ai hian kan thahnem leh deuh tawh ngei ang.
Darlawn khua, khawtlang nuam tak mai, khawchhung inkal pawhna pawh chho ulh
lutuk awmlo a ni a, veng hrang hrangte inkalpawhna kawngpui tha leh step tha
tak tak awmna a ni. A boruak pawh nuam tak mai, lum lutuk lreh vawt hrehawm
lutuk awmlohna, zothlifimin a tuam velna khua a ni. Tlangkamah Darlawn khua hi
khaw sual leh mikhual velh ching khuain a lo thang tawh thin a, mahse hemi thu
hian i rilru tihnual suh se. ‘Darlawn khua chu mikhualte tan khualzinna nuam,
zan len leh hlim taka an awmna, mikhualte tana khual nih hrehawm loh berna
khua’ tia miten an sawina hi thangkhat lian aia rei mah a lo ni ve tawh a sin.
I chamrei deuh phei chuan hei hi a dikna i hmuh ngei ka ring tlat a ni.
Kan khua hian inchhuanna tur kan nei
tamlo hle. Mahse, Darlawn khuaa branch YMA pathumte tangrualin Joint YMA
hmalaknain nungcha humhalh kawngah theihtawpin hma kan la ve thin a. Ram chhung
lui zawng zawnga nungchate humhalhin Tur, Khawl, Bomb leh thil dang hmanga min
tihchingpen sak lo turin kan sawm nghal che a ni. Mithenkhat sili pu a ram lam
pan ilo hmu palh a nih pawhin mak tiin min dem mai bik lo la, anni pawhin an
silaite an tun ve thuai kan beisei a, hetih rual hian anmahni huan leh
ramchhunga nungchate humhalh a, kum 20 chuang lo enkawl tawhte pawh an awm tih
min hriatsak dawn nia. Ruihhlo Do naah pawh YMA leh khawtlang hruaitute
tangrualin a thim a var pawh thlu lovin theihtwp kan chhuah ve thin a, chumi
rahchhuaha malsawmna pawh kan chang mek a ni. A bikin ruihhlo lar leh thalai
nunna tam tak suattu Proxivon ah phei chuan kum 10 chuang zet chu dry area kan
ni tawh a ni. Zu chung changah pawh khap rem vek theih nilo mah se, theih tawp chhuah a ni a.
Khawimaw laia mikhual ngampa deuh leh upa lam deuh rui sual palhte i lo hmu
anih hlauh loh chuan khawlaia mualpho taka zurui buaina siam leh mualpho taka
awm hmuh tur an vang tawh hle a ni. Heng ruihhlo dona kawngah pawh hian a
bawhchhetu ni lova min venpuitu ni zawk turin kan sawm che a ni.
Awle
kan insawi tui lutuk dawn, a rei lutuk palh ang e. Darlawn khua hi hriatchian
leh zual i duh a nih chuan rei deuh zawk han cham chilh phawt mai teh le. India
khua leh tui tha i nih a, ram dang mi inih pawhin, dan ang thlapa khua leh tui
tha anga ilo zin duh a nih phawt chuan Darkhawpuiah hian kan lo lawm a che.
Engpawhnise, Mizo inih chuan Darlawn khuaah hian i mikhual lo.
______________________________________________________________
DARKHAWPUI CHANCHINBU CHUNG
CHANG
Lallawmzuala(Apuia)
Mizoram khawtin mai hian hming lem (nick
name) hi kan lo nei deuh vek mai a. Aizawl chu Zawlkhawpui, Lunglei chu
Leitlangpui, etc. Hetiang deuh bawk hian Darlawn khua pawh hian Darlawn inti
satliah mai tawh lovin “DARKHAWPUI” kan inti deuh ngat zel thin zawng a nih hi.
Tunge Darkhawpui nih duh lovang le, Darkhawpui a seilian, Darkhawpui chhul
chhuak kan ni thei hi lawmna tur tam tak kan nei a sin! Kei chuan ka ti ve
tlat...
Engpawh chu nise, tuna Darkhawpui ka
sawi tum tak zawk hi chu Darlawn Branch YMA(Darlawn Vengpui a la nih lai) a
chhuah tan Darkhawpui Weekly News Paper hi a ni a. A bul tantu tak ka ni chiah
lo nain ka Nunah hian thuk taka Darkhawpui Chanchinbu nen a inzawm ve a vang
hian han tarlan ve tulin ka hre deuh a, bakah thil pawimawh tak tak leh hlimawm
tak tak inphumru a awm ve teuh avangin hetia sual chhuak hi ka ni ve reng a ni.
Mi veng/khua te chu keini tan el rual an
la ni lo chungin, a tha zawngin engkimah keini aia changkang khuate chanchinbu neih ang neih ve
ngei tumin tan han la viau thin mah ila, phaklohna tam tak a la awm na chungin
he Darkhawpui Chanchinbu hian hma a sawn zel a ni tih a lang chiang hle a ni.
Kan Branch YMA hruaituten thahnem ngai takin ‘Branch YMA hmingin chanchinbu i
chhuah ve teh ang u’ an ti a. Bul tanna hotein bul tan a ni a. Tunah chuan
Computer-in Aizawla press-ah te hial kan han pe ve thei ta mai te hi a lawmawm
hle a ni. Chutih rual chuan mahni khua ngeia chanchinbu herna khawl kan la
neilo erawh buaina tam tak a la awm awm e.
Darlawnah hian kan hriat ve phakah
ringawt pawh Chanchinbu a thahnem ta hle mai a, Kohhran mal chanchinbu tel miah
lo pawhin tam tak a lo awm tawh a. Khuaikham, Darlawn Times, Zo-thlifim te pawh
tun hnai deuh lawka chhuak an ni a. Mahse, kum 2/1 an kalpui a, a tawp leh mai
thin a. Rei tak han chhuah a awm meuh lo
a nih hi. Chu chu hrerengin Kum 2005 khan Branch YMA Committee chuan Branch YMA
hmingin Chanchinbu i tichhuak ang u an ti a. Hetih laia YMA President Pu C.
Lianhlira thahnemngaihna leh a beih nasat avangin harsa takin chanchinbu neih
an tithlu ta a. Hetih lai hian Chanchinbu kan hmuh theih tam tak, a bikin
thingtlangah chuan computerise lam ni lovin, Type writer-in an chhu a,
Cyclostyle hmanga her a la ni deuh vek mai a. Thingtlang hmun thenkhatah chuan
Computer hmanga tih a la ni nachungin a tam zawk chu cyclostyle hmanga her a la
ni tlangpui a ni. Chanchinbu hi Darlawn ngeiah pawh rei a kal theih loh avangin
Vengpui YMA pawh hian rei a kalpui theih loh mai ring an tam bakah buaina tam
tak a awm ve a ni.
Tichuan Darkhawpui chanchinbu chu kum
2005, March thla atangin an han kalpui ta rawi maiah... Editor hmasa ber atan
Pu JF. Rosangzuala, Sesih chu ruat a ni a. Heng bakah hian Assistant Editor,
News Editor, Circulation Magager leh OB incharge-te in ruat a ni zel bawk a.
Kei pawh a kum leh lawk 2006 atangin News Editor atana lak luh ka ni ve a.
Hetiang hi Editor lo ni tawhte an ni.
1. Pu JF. Rosangzuala, Sesih - Kum 2005-2006
2. Pu R. Lalsangzuala, Kawnveng - Kum 2006-2007
3. Pu Lalrindika Chhinghlu, Sesih - Kum 2007-2008
4. Tv Lallawmzuala, Sikul Veng - Kum 2008-2009
5. Pu Laithanzuala, Melveng - Kum 2009-2010
6. Pu Lallawmzuala, Sikul Veng - Kum 2010 - .......
Tichuan kumin, Darlawn
Branch YMA in Platinum Jubilee kan lawm kum hi Darkhawpui Chanchinbu pawhin Kum
10 hmel a hmuhna a lo ni ve ta reng mai a. Darlawn khuah chuan Chanchinbu
dingrei ber niin a lang.(Kan hriat phak ve hma a alo awm a nih chuan ngaihdam
ka dil nghal e) Darkhawpui
Chanchinbu kan buatsaih lai hian type writer kan hmang nasa hle mai a.
Chhutsual palh hi a awl thei si a. Vawikhat han chhutsual tawh chuan a
buaithlak thei em em thin a ni. Kan Editor Pu R. Lalsangzuala (Tuna Joint YMA
Treasurer) ni mekte inah hian kan han her thin a. Zinglam Dar 3:00 ahte haw
chang a awm a, kan han zawh hma ve deuh tumte hian zanlai dar 12 a rik phawt
loh chuan haw mai na changte kha kan hre thin lo va. Khatih hun laia a in
neitute an lo fel dan leh kan bengchhen dante ngaihtuah khan min dawhthei tak
zet zet hian ka hria. Khatih laia Asst. Editor Tv Rindika’n an chhu zung zung
a, chutah News Editor Pu VL. Remsanga ten an han her chur chur mai thin te kha
a hunlai chuan a hreawm viau thin nain a lunglenthlak ta hle mai. Chutah a chang
leh her zawh dawn tawh lamah Stencil a han thler leh thin a, zan tir lam a nih
kha chuan a zia tak a la awm a, zan lai dar 12 hnu lam tawhah chuan buai ve tak
a ni. A bul atanga chhut that leh an ngai a, uluk taka kan chhut kha a hnuah
chuan phuailuai deuha chhut that leh chang kha a tam mai. Hmanhmawh tawh
lamah a changin Cir. Magager Pu Laithanzuala’n muang changa an her kauh kauh
maite kha nuihza lo pui hian kan nui ruh
ruh thin kha a ni a.
Pu R. Lalsangzuala te
inah kartin Zirtawp zan a piang hian kan inhmukhawm ziah a. Darkhawpui kan
buaipui kha a ni thin a, chutah an insak buai avanga insawn chhuah a ngai te,
store room a la hman theih silo, khawi hmunah nge chanchinbu kan buaipui tak
ang ti a kan buai em em lai te, Pu Lalrindika Chhinghlu te inah leh Pu VL.
Remsanga te inah te Pu Laithanzuala te inah te kan han buaipui a. Tlaivar deuh
thaw chang lah a tam. Mahse, kan hlim ve em em thin khan ka hria. Zan khat phei
chu kan Branch President Pu C. Lianhlira hovin Editorial Board ten Vawk kan ser
a, kan hlepin chaw te kan eikhawm a, tlaivar thakin kan buai ve em em kha a ni
a. Khang hunte kha a ngaihawm ta hle mai. Chu mai a ni lo, cyclostyle-in kan
han her a, thlasik vawh em em laiin kut dum vek khawpin kan han thlep let a.
Hah kha kan inti ve thei em em thin a ni. Thian ngamtlak zual ten Pathianni
zing Darkhawpui an chhiar naah an kut lo la dum thei te kha, fiamthu in, “In chanchinbu chhiar chu a buai, kut a dum
vek zel,” te kha an rawn ti fiamthu hlut thin kha a ni a.
Kum 2012 a lo her chhuak
a, Kan BDO fel tak Pu R. Lalnghakliana, MCS thahnem ngaihnain Computer
Darkhawpui chanchinbu hman tur min han pe a. Chutah Darlawn lamin Offset la nei
hek lo, buai takin Pendrive hmangin Khawruhlian lamah kan han thawn ve ang nawk
nawk a. Keini aiin current an lo nei tha lo nen, Pathianni chhuak tur current
neih loh vanga Thawhtanni/Thawhlehni thlenga chhiar te kha a awm nual mai thin
a,a zialo thei khawp mai. Hun a kal zel a, mihring kan chang kang zela tunah
chuan pendrive pawh ngai tawh lovin, Mail hmangin Aizawl Press-ah te kan han pe
thei ta te hi a lawmawm tak zet a ni. Kan bultanna hote kha tunah chuan a lo
arh zel a, mipuite pawhin chanchin inhriat pawhna atan kan hmang deuh deuh zel
a. A copy pawh 400 chuang lai sem ral a lo ni ve thei hi a lawmawm tak zet a
ni.
Tunlaiah changkannain min
tuam mek zel a, media chakna a nasa zual zel a, hetih rual hian chanchinbu hi
dahhniam chi a ni ngai lo va, khawvel awm chhung chuan thil tangkai a ni
kumkhua dawn a. Darkhawpui pawh hi engnge maw chang chuan beidawn rum rum
changte awm thin mahse, hetiang khua ve reng ruanga chanchinbu neih loh ngawt
mai chu tiin hlawkna em em pawh awm lutuk lovin a buatsaihtuten thahnem
ngaitaka an buatsaih hi i finchhuahin i hmang tangkai zel ang u khai. Darlawn
Branch YMA ta chauh ni lova, Darlawn mipui te hian a neitu nihna kan nei vek a
ni. Khawtlangin tangkai taka kan hman
theuh theih nan a buaipuitute pawh i finchhuah zel ang u.
A
tawp ber atan chuan YMA Chanchinbu, kartin chhuak a ni a, daily news paper a ni
lo tih kan hriat a, kan phak tawk hi a tlem emaw, a tam emaw, engpawh nise a
that lohna leh tihsualte in ralkhat thlir mai lo va, hmaichhan ngeia inhrilh a,
a that zawkna atana kan inhrilh hriat hi kan duhthusam pakhat a ni e.
Darkhawpui chanchinbu hi la beitham hle mah se, Kei chuan a hlu tulh tulhin
hriatna ka nei a, chuvang tak chuan hmalam pana a kal zel theih nan tanlak ka
inhuam reng a, kan mithiamte helam ah hian tan la turin ka rawn cho chhuak che
u a ni e.
____________________________________________________
RAMHMUL DAMDAWIA KAN HAUSAHNA
K.C.
Vanlalruata
Kan chenna ram tura Lalpa Pathianin Zofate min pek hi ngun taka kan chhut
chuan belhchian a dawl hle a, Khuanu siamsa ramhmul damdawiah ringawt pawh a
hre chiang leh a taka zirbingtute sawi dan chuan, “Hawina lam apiang hi
damdawiin a khat a, kan ram chu damdawiin a tuam chhuak vek a ni,” tia an lo
sawi \hin hi a dikzia kan hmuchhuak \an mek a ni.
Ramhmul
damdawia kan ram hausakzia hi han hriat chian chuan kan vanneihzia pawh kan hre
thar uar uar a. Kan ram rohlu ramhmul (ramhnim) damdawite roh leh humhalh a
\ulzia pawh min hriat chian tir hle. Damdawi \ha, tam tak kan banphak maia awm
hi kan hman \angkai tak tak hunah chuan tun ai hian kan hriselin kan damrei
zawk ang a, kan hmel pawh a \ha lehzual ngei ang. Chu chu a taka kan hman
\angkai hun a nghahhlelhawm hle a, a \hatzia hi hunin a hril chho mek zel a ni.
Mihringte
duh leh mamawh ber chu dam leh hrisel hi a ni a, tute pawh hian damna chu kan
um na ngiang mai. Khawvel pum hi nei mah ila nun (damna) kan neih si loh chuan
awmzia a nei lo reng a ni.
Kan
lo pian a\angin damna nei tur hian duhthlanna zalen tak rights kan nei
nghal a, chu chu kum 1948, December ni 10-a United Nations General Assembly
Paris-a neiha Universal Declaration of Human Rights tia a lo pawm (adopt) tawh
chu a ni a. Chuti ang chiah chuan India danpui pawh hian India mite hi duh
zawng thlan theihna leh pan theihna nun zalen min pe a. Sakhaw thuah pawh duh
dan zawm theihna zalen tak kan nei. Kan taksa damna atan pawh kan duhtlanna kan
hmang thei a, chutah tak chuan kan fin a, kan harh chhuah a \ul ta takzet a ni.
September
ni 13, 2007-a United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoles
General Assembly-in a lo pawm tawh Article 24-naah phei chuan:–
“
1) Ram leilung fate chuan pi leh pu
a\anga damdawia an inenkawl \hin dan anga inenkawlna tur thuneihna an nei ang
a, ramhmul damdawi te, ramsa leh nungcha reng reng te leh lei chhungrila
hausakna awmte humhalh theihna tur thuneihna pawh an nei ang. Ram leilung fa tu
pawhin khawtlang thilah leh hriselna lam kawnga \anlakna reng rengah inthliar
hranna awm hauh lovin tel theihna an nei bawk ang. 2) Ram leilung fa tu pawhin taksa leh rilru lama hriselna
kawngah dinhmun sang ber pawh luah theihna an nei ang a. Mi tu pawhin heti ang
ham\hatna hi an chen ve theih nan sorkar chuan a \ul tur ang kawng chu a dap
zel tur a ni ang.
(1.
Indigenous peoples have the right to their traditional medicines and to
maintain their health practices, inculding the conservation of their vital
medicinal plants, animal and minerals. Indigenous individuals also have the
right to access, without any discrimination, to all social and health services.
2. Indigenous individuals have an equal right to the enjoyment of the highest
attainable standard of physical and mental health. States shall take the
necessary steps with a view to achieving progressively the full realization of
this right)” a
ti a ni.
Ramhmul
damdawi hi kan hriat angin, taksa tana nghawng \ha lo (side effect) a
nei ve meuh lo hi a thlanawmna chu a ni. Khawvel ram changkang apiangin an
ngaisangin inenkawl nan an thlang tawh zawk zel a. A nihna takah chuan ramhmul
damdawia inenkawlna hi khawvel mihring za zela samsarih leh panga (75%) chuang
laiin an thlang tawh a, khuarel lei \ha (Organic) hmanga thlai chawm pawh hi
khawvel mihring za zela sawmnga (50%) in an ring ta mek a ni. Hmasang a\anga
kan pi leh pute lo inenkawl \hin tawhna leh an rinrawl ber, Bible-ah pawh an lo
hman nasat em em ramhmul damdawia inenkawlna hi UNO chang lo India pawhin an
ngai pawimawh hle a, a tihchangtlun leh chawi lar hi mutmawh hnar mawhah a nei
reng a ni.
Kan
damdawi ei \hin chu sawi lova lum, ni tina kan ei leh in, khawsakna atana kan
hman thil tam takah hian mihring siamchawp Chemicals hlauhawm tak tak a
tam na ngiang mai a, damdawi leh thil dang vawn \hat nana an hman Parabens chi
hrang hrang leh a dang tam takte phei chu ram changkang zawkah chuan a
hlauhawmzia an hriat avangin an hnualsuat mek a, keini zawngin kan hriat loh a
leiah kan la eiin kan la hmang ngam mai pawh a ni. Dik tak chuan India ramah
hian damdawi lem leh suak hi a tam hle a, Organisation for Economic Cooperation
& Development (OECD) chhinchhiah dan chuan khawvela damdawi lem za zela
sawmsarih leh panga (75%) hi India a\anga siam chhuah a ni a, company \ha te
tih dan entawna a tak ang tak siamchhuak \hin
company a tam hle.
Chuvang
chuan, Khuanu duan sa dan zawma inenkawlna, pi leh pu a\anga an rinrawl ramhmul
damdawi leh tuna ‘Traditional Healers’ ten Pathian malsawmna dawnga an
hmuhchhuah thar zel hmanga inenkawlnaah hian khawvel hi ‘lam ang a let’
leh mek a, chu tah chuan tuna a tihdamna la hmuhchhuah rih loh HIV (AIDS) natna
Giled-a thing hnai damdawi pawh hi a awm ngei a ni tih hi a rinawm tlat a.
Tunlai khawvel hmasawnna leh changkanna hian a vawrtawp deuhthaw a tawng chhoh
mek lai hian kan taksa tana damdawi \ha erawh chu khuarel thil (Natural) ngei
hi a ni tih a chiang telh telh thung a, a chhan chu kan taksa hi he kan chenna
leilung mil tura siam a nih tlat vang a ni. Chuvang chuan eng natna pawh ni se
he leilungah hian a dawmdawi a awm ngei tur a ni tih hi mi dawnril te thu rolum
leh thu dik awm sa chu a ni lo thei lo. Eng natna pawh chawplehchilh a enkawlna
damdawi hi in lam leh ram lamah pawh hian a awm deuh vek mai a, tur nei chi seh
leh zuk thleng hian hman nghal theih chi a tam hle a ni. Ngun taka kan ram
leilunga damdawi chi hrang hrang eng emaw zat kan zirbingna a\ang chuan damdawi
atana hman theih hi chi hrang hrang sangli (4000) vel zet chu a awm niin kan
chhut a. A mal khaia hman chi \hahnem tak a awm bakah hian chawhpawlh a hman
chi phei chu a tam lehzual a, chawhpawlh dan tur taka chawhpawlh a nih phei
chuan damdawi hi a mal khai ai chuan a letin a lo chak tawh \hin a ni.
A
tual \o chu sawi lova lum ni se, Thei ringawt pawh hi kan ngah hle a, damdawia
hman theih a ni deuh vek mai, ei bera kan neih thlai lam chi phei hi chu sawi
ngai lo a ni zawk a, hnim mai maia kan
ngaih chi ho pawh hi a nihna takah chuan damdawi \angkai tak tak vek a ni a,
hruizam chi thleng hian damdawi thuruk mak tak tak pai a lo awm hial a ni,
pangpar chi ho pawh hi damdawiah chuan hman \angkai chi a \hahnem fu bawk a,
thing hnai pawh hi tuna a \hatna sawi vek sen a ni hek lo.
Leilung
rutah pawh damdawi hi a tam hle mai, lung chi hrang hrang te hian damdawi
chihrang hrang a lo pai fir fer mai a, heng leilung a\anga damdawi chi ho
(Minerals) chi heng:– Farngfar, Lungthi, Lungrep leh adangte hi chi hrang hrang
a la awm hrang ve thlih thliah bawk a, ei chi te, vuna hnawih chi te, hliama
hnawih chi te, ramsa ten damdawi bera an hman chi thleng hian a awm kim ve biai
a ni. Tin, ramsa leh ran taksa a\anga damdawi lak ai chuan heng nungchate
pawhin damdawi atana an hman \hin leh an tlan \hin ramhmul damdawi te ngei hi
mihring tan pawh a thinghlimin a him ber a ni, tih hi uar takin kan sawi leh
duh bawk.
Kham
kar lung khawkrawkah thleng hian damdawi
hi a awm zel mai a, lui ruam leh tlangsang ber thlengin a khat vel vek a ni ber
e. A bikin kan rama tlang sang ngaw \ha tak takah te hian damdawi a tam bik
emaw tih tur a ni a, hmun sang leh zo hi damdawi pawh hian an ngeih niin a
hriat a, kangmei lakah pawh an him zawk niin a lang.
Kan
ban phak renga awm, kan chhun pelh leh rah hrual mai mai te hi kan damna tura
Pathian thilthlawn pek a lo ni thei reng mai a lo ni. Kan hriat loh vang leh a
nachang kan hriat loh vanga a hlutna kan hriat tawk loh te hi a hlutna kan
hriat chian hunah chuan kan la hmang \angkai hle ang a, Kan rama Pathian mi leh
Zawlneite pawhin an lo sawi lawk tawh angin ram danga thawn chhuah leh an
chhawr a, an la rawn pan khawm hun pawh a la thleng dawn a ni. A neitute hian
kan hlut a, kan humhalh a, kan chawisan zel phawt chuan kan hma lam chu a èng
hle tihna a ni ber mai.
Aw
le, Kan ram hi ramhmul damdawia a hausat dan chungchang chu chipchiar takin kan
luhchilh hman meuh lo va, a nihphung leh a hlutna lam fawmkem a \ul bawk si a
vangin, a sawi hmawr hawnna deuh chauhah ngai ila a \ha ang e. Kan thupui berah
chuan, “Tih nuam tak leh thu awih taka
in awm chuan in rama thil \hate hi in ei ang...” tih hi ni se.
____________________________________________________
HMANGAIHNA ZAWKIN AW
- K.L.Liana,11-8-2014
Tunah
parin lo vul leh la, he khawvel sual thim zingah hian, Khawvel par ni tina
lawmtute hi, I hmangaihna hriattir leh la,
An boral pahal suh la, tiin Zotlang lal R.Thnaghuta chuan a lo au
chhuahpui tawh a, amah vekin, Aw i thlir ang Zion khawpui, Lungduh lenrualte an
kimna, Hmangaihte mittui nen kan thente khan, Ni tin thlirin min lo nghak reng,
Chatuan lawm hla sain, a ti a, hmangaihna hi zawng a pawimawh em a, kan nunna
tih lohah hi chuan mihringtena kan thil neih hlu ber pawh niin a lang.
Suakliana
pawhin, A makin a ropui e, kan Remna lalpa chu, Van khawpuiten ui mah se an
dang zo lo ve, Engkima engkimah chungah, lal ber rawh se Amen, Min hmangaih hi tuman an hnial thei lo ve, a ti a
nih kha. A ni e, van khawpi meuh pawhin uiin phal lo mah se, min hmangaihna
avangin khawvelah lo kalin, keini mi sualte min hmangaihna chu lei leh van,
tumah reng hian an hnial thei lo a nih chu. Chutiang lam chu sawi dawn ni ila,
sawi tur a van tam dawn ve le.
Mi
nungin mitthi tawh a ngaihna leh a hmangaihna avanga a thinlung chhung rila a
vei chu, thu mai ni loin hlain a au chhuahpui fo va, chutiang chu khawhar hla
kan ti a, tui takin Lalpa fak nan kan sa thin a nih hi. Mahse chutihlai chuan
mi nung leh mi nung inkara hmangaihna avanga miin hla an phuah erawh chu, “Love
Song” kan ti a, Pathian khian huain kan ring a, kohhran hruaitute kiangah phei
chuan a ri pawhin kan sa ngam thin lo a nih hi. Hmangaihna mi hringa awm theuh
theuh phuahna hla kha, pakhat a thih tawh avangin Pathian khian a pawm ang a,
mahse an la dam ve ve thung erawh chuan a hua ang maw? Kei zawng ka ring ve lo
e. Hmangaiha min zawngtu chu, ka ngai
bang thei lo ve, kan ti a, Hmangaih Pathian a ni si, aw Hmangaih Pathian,
hmangaihna avanga a van ropuina zawng zawng kalsan a, Lalpa hetah tlansa tam
tak i nei, i tan a tawk lo em ni? Tia van mipuiten an ngen lawm lawm chung pawh
a, Heng hi ka ta an ni, Beram pun a ti,
Ka hnen ata tlanbo an nih hi, Kawng bumboh leh hling zingah awm mah sela, Beram
zawngin thlalerah ka kal dawn, a ti a ni lo vem ni? Hmangaihna siamtu hmangaih
Pathian khian hmangaihna vanga an hla siamte chu a hua a nih ngai chuan
Hmangaih Pathian a ni dawn em ni?
Zoram
Kristian zingah mi sual leh dan pawh pawisa lo nia kan ngaihte hi khua leh veng
atangin kan hnawtchhuak fo a, chungte chu chhantu tur pawh nei lo rethei an ni
fo thin. Kan chenna khawvel hi Lalpan mi tha leh felte tan chauha chenna tura a
siam a ni em ni? Kan veng leh khuate hi Pathianin fel inti leh tha intite tan
chuah a siam a ni lo va, duh taka a siam, ama anpui ngeia siam mihring, kan
hmel a tha emaw chhia emaw, kan hang ema ngo emaw lam ni loin, kan sual emaw
tha emaw ni hek loin kan zavai atana a siam a ni lo em ni? Chutianga kan sual
bik avanga kan awmna veng leh khua atanga hnawhchhuah tur ni ta ila, a siamtu
Lalpa khian a hnawhchhuah ngai lo khawpa mi fel leh tha hi khawvela tunge awm
ang le? Tumah mi fel reng an awm lo, pakhat te mah an awm lo, tih ziak a ni
lawm ni?
Mi
fel leh tha, mi ropui leh hausate tan chuaha an Pathian a ni lo va, mi sual leh
rethei, pachhia leh riangvaite tan pawha an Pathian a ni ve tho a, an Pathian
nih pawh a zak bik lo asin. Zu hi a tha e, tihna lam ni hauh loin, hetianga
khua leh veng atanga mi felhoin an hnawhchhuah mi sualte hi a tam ber chu zu
avang a ni fo a, chu pawh rethei berh te te, zuamawm tak an ni fo bawk. Chutihlai chuan eirukna suala tlu a, ineiru
hausa pui pui, in leh lo tha tak tak ruk khawma din leh luahte erawh chu tuman
hnawhchhuah enah an en si lo. An in ropui tak mutna pindan nuam chhung, an thir
almaira nalh tak chhungah sap zu tui ber ber chi lo hung del dul ta pawh ni sela, tunge va laksak ngam a,
tunge hnawtchhuak ngam awm ang le? Tinge kan retheih anpuite chungah hian kut
hi kan thlak fo bik ang aw, khawvela a lo kala a len lai khan kan Lalpa kha
retheite lamtang a ni a, amah dotute chu mi lian leh inti sakhaw mite an ni lo
em ni?
Topsi
chu naupang luhlul tak a ni a, chhemtheia an vuak a, a ni, an velh chiam pawin
engmah a ni lo va, a thinlung khauh leh sak chu tumahin an tudai thei lo a, an
hmin thei hek lo. Pa ban sek leh phiar pui pui, pa chak leh tharum ngahin a
thinlung a hneh lo, a luhluh tizualtu mai an chang leh si thin. Mahse chutihlai
chuan ani bawih mai ni kha, a pu fanu Ivi, nula dang dil del leh hrisel lo tak,
bawrhsawm tak, tharum leh chakna tlachham tak chuan vuak ni loin, ben ni hek
loin, hmangaihna dik tak thinlung puin, a hrawkbawk chin chunglam chauha
hmangaihna ni hek loin, a thinlung ram chhungril atanga chhuak zawk hmangaihna
awka nem dam diai mai chuan, chu naupang luhlul talhfiak pawhin a ngam loh
thinlung chu a chhu tui ral zo ta, a thinlung sak em em vuaknatiang-thirkhen
pawhin a tihphel theih loh kha, hmangaihna tawngkam nem dam diai chuan a tinem
zo ta a nih kha.
Hnehna
chu tharumah a awm lo va, thinlung lam a ni zawk thin. Paulan tlang sawn
theihna khawp hial rinna famkim nei mah ila, hmangaihna ka neih si loh chua
engmah a ni lo ang, a lo ti a, rinna hian tlang hi a sawn tak tak thei dawn em ni? Engang pawhin ring mah ila, Chalfilh
tlang hi Darlawnah a rawn insawn dawn lo
a ni, tih chu kan hria e. Mahse thinlung hnehna erawh chuan, amah Paula ngei
pawh kha a sakhaw rindan leh biak dan kulmuk, rinna tlang sang tak mai chu
Lalpa engin a chhun tluk a, aw nem leh zaidama Damaska daia a han biak meuh kha
chuan, chu rinna tlangsang pawh chu a insawn ta dawrh mai a ni zawk. Chu chu a
ni, rinna tlang sawn chu.
Keini
YMA angte phei hi chu tlawmngai pawl kan ni a, mi mangang leh puih ngai, tanpui
ngaite tanpuitu tur kan ni a, chutihlai chuan khawi emaw laia lo che rawva
deuhte an awm ve thin zeuh avang zawkin, chumi avang chauh chuan, eng emaw
chang hi chuan pawl hlauhawm anga ngaih theih dawn dawnin a awm a, nuin a fate
sawithaih nan a hman chang a awm thin a ni, tih hi chu zep thu a cheng lo ve.
Phung leh thlahrang anga sawi thaih mi kan ni lo ve, hlauhawm kan ni lo va,
tanpui vartu hnai reng kan ni zawk si a.
Tharum
leh chakna chuan mite an taksa a hneh pawh a ni mahna, an thinlung erawh a hneh
si lo, hnehna ropui leh tlo ber chu thinlung lam hnehna hi a ni zawk, chuvangin
khawvela kan awm chhung hian mite thinlung tlang sang leh khauh tak takte chu
tharum hian a hneh ngai lo va, tawngka
nem leh hmangaihna hian a ni, hnehna chang thin zawk chu. Miin Pathian
chawimawi rawh tiin kan vawk vulh lai, a ni, kan bawng vulh lai hi thawh turin
min karin min tilui dawn em ni? Hnai lo ve, tumahin tharum leh tihluihnain an
ti ngai lo, mahse an thinlung ram hnehtu avang zawkin an neih chhun ngawih
ngawih pawh ui lo leh phal takin an thawh zawk thin a, an vawk neih chhun an
thawh ta mai zawk a ni lo em ni?
Hnehna
tluantling chu tharum leh chakna, invau leh hnawhchhuahah a awm lo va,
hmangaihnaah a awm zawk a nih chu. Chuvang chuan a lawm fakna hla siamtu pawhin,
Pathian hmangaihnain ka thinlung sual a hneh, a lo tih chu. Darlawn lama kan
YMA hotuten keia kar hi ziak turin min rawn sawm ve a, ka duh lam hawi zawng
zawnga ziak turin rilru zau tak pu chungin min sawm a, chuvang chuan kei pawhin
ka ngaihdan leh hmuh ve dan thin chu, a dik ber a ni erawh ti ngam lo mah ila,
ka han phawrh chhuah tak reng ni.
1996
bawr chho vel khan Darlawn khua ka lo pal tlang ve tawh a, chubak erawh ka la
hmu leh lo, khaw lian leh nuam tak a ni tih erawh chu ka hria a, khawchhak lama
awm a nih avangin pi leh pute lo kalna lam a nih avang erawh chuan ka lung a
tileng fo thin. Hei hi erawh sawi ka duh em em a, miin dan an bawhchhiat chuan
an chungah danin ro a rel a, hremna chu an pumpelh tawp lo ang a, dan erawh chu
a lek kawhtu tur bik an awm a, keimahni thu thua dan lo lek kawh a, thuneihna
nei si lo leh danin a pek pawh ni loa mahni lo inpe chawpa thil tih mai mai hi
kan ching fo thin a, hei hi chu sim a tha ta e.
____________________________________________________
YMA
A SIAMTHAT NGAI TE
P.L.Liandinga
1. YMA
nihphung inzirtir : Vawiina thangthar tam tak hi chuan YMA hi eng pawl dang pakhat
emaw ang maiin emaw an ngai tawh a. YMA hruaitu nih tuma han inchuh te hi thil
mak sarangah pawh kan ngai ta lo mai niin a lang. Mahni inpekna avanga
khawtlang leh midang hlawkna tura hlawh nei lova thawk tura inpe, YMA member ho
khawm tura a chuha chuh theih emaw ti kan awm ta nual a. YMA nihphung kan
inzirtir fe a tul. Thawk peih dang an awm loh vang leh an nih peih loh vanga
awmkhawm thup chu ni ila chumi kara, ‘E, chutia in peih loh chuan kei ka lo ni
mai ang e. Ka chak vang leh ka tlin vang ni lovin kan member-te kaihruaitu an
awm loh chuan a fel lovang,’ tih thu ni lova YMA hruaitu nih duha phe an awm ni
anga lang te hi chu YMA nihphung a ni lo. YMA nihphung pangngaiah chuan kan
ramin rambuai hrehawm a tawrh lai, khawtlang hruaitu nih a hlauhawm em em lai
te khan miin tlawmngaia hruaitu ni tura sawmna chu an lo pawm tawh thin a, chu
chu YMA nihphung dik chu a ni zawk. Chuti ni lova mihring kan pun khawm tam tak
deuh avang leh sorkar leh mipui vantlangin hruaitute an ngai pawimawh tih hriat
avanga nih chak ta thut te hian YMA nihphung kan bosal nasatzia a tarlang a.
Politics kailawn atana hmang tura ngaih liau liau ten YMA hruaitu nihna an han
hreuh a, anmahni pawh inzep vak lo anga an han lang te hi chu a manganthlak
deuh zawng a ni. Heng hi YMA nihphung a ni lo tih hi kan inzirtir loh chuan YMA
hian a danglamna bik tak pakhat, tlawmngaihna nena a inkungkaihna hi a hloh ang
a, chutih hunah chuan pawl dang nen danglamna a awm tawh lovang.
2. Tlawmngaihna
tihtunlai a ngai : YMA innghahna bulpui chu tlawmngaihna a ni. Mahse tlawmngaihna
chungchangah hian buaina a awm ta. Tlawmngaihna symbol kan tih, a lo lan
chhuahna ni a kan sawi hi tunlai thangthar tan hmuh phak loh deuh vek a ni ta —
mi zawn, satlak, ramchhuah nikhua, khawhar-In riah leh thildang. Thlan laih hi
kan la nei a, mahse hei pawh a zia a dan a ngai titih tawh. Inchuh kha
tlawmngaihna anga ngaih a nih laiin tunlaiah inchuh hi a kawngkal ta si lo.
Chuvangin thangthar hman theih tura tlawmngaihna symbol kan siam hi a tul a ni.
Chu chauh ni lovin tlawmngaihna chu nunna par mawi ber, Mizo fate neih thil
zinga hlu ber a ni a, a bo mai chuan kan hnam tan a pawi dawn tlat a. Chuvangin
a chawi nun hi YMA mawh a ni a. Tlawmngaihna nen a inhnimhnaih avanga vawiinah
YMA pawh hi heti khawpa lo thangduang hi a ni.
Mahse thangthar tan tlawmngaihna chungchangah buaina tam tak a awm ta.
Keia ngaihdan chuan tlawmngaihna chu Computer thiam pawhin a nei thei a, Cashier
pawhin a nei thei a, Engineer pawhin a nei thei a, IAS pawhin a nei thei a,
nitina inhlawhfa pawhin a nei thei tur a ni a. Mi chi hrang hrang ban phakah a
awm ang a, mahse mi tlawmngai tan lo chuan chawimawina chu hlawh chhuah chi a
ni lovang. Tlawmngaihna lan chhuahna tur hrang hrang kan ngaihtuah a ngai ta
hlein a lang. Chutilochu thangthar tan tihdan tur a vang riau hian ka hriatsak.
3. Member-te
mamawh phuhruk : Tunhnaiah YMA hmalakna chi hrang hrang, ngawrh tak taka kalpui vut
vut a awm a. A then chuan rorelna rim a nam vut vut a, a then chuan politics
rim te a nam thei bawk. YMA hmalakna chuan member tam ber mamawh a phuhruk em?
Member-te tangkaipui theih tur chi a ni hlawm em? tih ngaihtuahna tam tak telin
thu titlu thin ila a duhawm mang e. Sorkar leh pawnlam atanga ngaihthah theih hauh
loh hmalakna lianpui, mahse YMA member tam tak tana han tih ve tur awm mang
hauh lohna a awm thei a. Chu chauh ni lovin YMA member-te tana sawngsawhlawtna
awm mang hauh lo a awm thei. A thu a han sawi a, han hlap tlawr tak tak chuan
ngaihnawm ve fu si, nuna han seng luh dawn emaw, Branch member-te tana
hlawkpuina tura han kalpui dawn chiah chuan tih vak ngaihna awm mang lawi si
lo, a sawitu tan erawh sawi nuam tak leh sorkar leh mipui tana bengkhawn loh
theih loh a awm thei. Hmun thenkhatah chuan YMA hi a hruaitute azirin politics
rim a nam vut vut duh khawp mai. Dan naranin Branch lian lo deuh vanduai zualah
engemaw changa a politics rim nam anga kal theih a ni. Vai mistiri rate tuksak
nge hlawk ang vai mistiri thawh ang thawk thei tura inzirtir? Kan duh emaw duh
lo emaw concrete hna hi kan thawk tho tho dawn a. Vai mistiri rate tur chu han
bithliah teh mah ila in kan sak duh tlat a, thawktu dang kan hmuh miau si loh
chuan tihngaihna a awm chiah lo. Vai kha ngaina lo mah ila kan member te mamawh
kha kan ngai pawimawh lo thei lovang.
4. Pawl
himna ngaihtuah :
Thahnemngaih luatah pawl tana him lohna awm thei hmalakna a awm thei fova,
chumi laka pawl venhim chu ngaihtuah a tul leh zauh thin. ‘Do’ leh ‘Humhalh’
tih lam reng reng hian fimkhurpui a ngai hlein a hriat a. Thahnemngaih deuh
phei chuan intihsilawn theih tak a ni. Keia ngaih chuan thil do chiam chiam ai
chuan YMA tan chuan a ep chiaha thil tha inzirtir a fuh zawk fovin ka ring.
Ruihhlo kan do dawn a nih chuan ruihhlo ti lo chawimawi dan te, tlangval fel
chawisan dan te ngaihtuah hlauh ila. Vai mistiri kan hmu mawh dawn a nih chuan
an thawh ang thawk tur hian inzirtir sauh sauh ila. A mistiri a te ngei hi
zirtirtu-ah te ruai zawk mai ila. Zu kan do dawn a nih chuan a rui mite chu dah
hniam thiam mai ila. Thil tha lo ni a kan hriat, ngawrh taka kan do hian pawl a
him lo thei fova. Do thu-hla lovah pawh pawl himna tur subject ngaihtuah
fo a tha hlein ka hria. Keia ngaih vedan chuan YMA hi a ram pum thuah kan
mithmuh lai ngeiin tum hnih khat a nghing lawih lawih a. Keini ang, sakhua ang
deuhthaw hiala YMA lo tuipui tan chuan a manganthlak khawp mai. Kan han
inchhuihbah palh kha kan ding chhuak leh tawh em tih hi tun thlengin ngaihtuah
tham a awm ta a nih hi.
5. Mamawh dik
tak ngaihtuah : Tunhma
chuan kan mamawh kha a hnaivaiin a chawpchilh a, a lang tlang sa vek mai a.
Mahse tunah chuan khawvel a lo thang zel a, kan mamawh ni a kan hriat hi kan
mamawh takzet em tih ngaihtuah a ngai a, kan mamawh ni a kan hriat aia mamawh
hi kan nei em tih hial ngaihtuah a ngai tain ka hria. Kan rilruah a saptawng
taka ‘infrastructure’ kan tih mai, sak chi leh kawl chi — Hall, Field,
Pavillion, YMA Library, Committee Room, Silpouline, leh thildang te a ni mahna.
Mahse heng aia mamawh hmasak zawk hi kan nei thei tlat mai. Chungte chu engnge
ni ang le? Branch hrang hrang azirin mamawh a danglam ang a. Chung zingah chuan
— Zana naupang kum tling lo khawlai chhuak lo tura inzirtir te, eizawnna kawng
dap dan inkawhhmuh te, chawimawi phu te chawimawi te, cement chawhpawlh dan
inzirtir te, lehkha zir tura infuih te, nungcha humhalh te, thing leh mau
renchem tura inzirtir te, tuihna humhalh tura inzirtir te, tuihawk luankawr
chhe siamthat te, khawlai chhe zual thawm that te, zurui awm chin tawk hre lo
zilh leh khap daih te, sangha hrai lo tura inzirtir te, ram tikang lo tura
inzirtir te leh thildang tam tak a awm thei ang a. Zuk leh hmuam te, inrenchem
te, hriselna ngaih pawimawh te leh ruihhlo that lohzia inzirtir te pawh dinhmun
azirin ngaih pawimawh tham fe a ni.
6. Khaw
thenawm te thil neih te, mi tihdan satliah te entawn mai a awl hle a. Keimahni
tana a tangkai tur leh tur loh ngaihtuah lovin mi tihdan ang deuhva thiltih
tumin thil tam tak a tih theih. Mi neih ang kha kan tangkaipui tak tak dawn em
tih ngaihtuah lova neih ve tum rikngawt ai chuan kan member-te leh kan
khawtlangin eng tak nge a mamawh tih ngaihtuah a pawimawh zawkin ka hria.
Computer awmzia thlenga inhrilh te pawh a ngai a, mobile hmandan leh a
kaihhnawih te pawh inzirtir fe tur a awm theiin a lang. Han sawi tak zelah
chuan hnatlan dan thlenga inhrilh te hi tihmakmawh a ni ta mai lo maw? Duh hun
huna hnatlang tura kal a, duh hun huna haw leh mai ang chi te hi kan
inhrilhfiah a tul tawh lo maw? Nileng hnatlang koh reng renga chawchhun fak
tawh chuan haw daih ang chi te hi Branch engzat takah hian awm tawh maw le?
Ngaihtuah theih tam tak a awm.
7. YMA hi a
lo that loh tak em avang emaw, a kal dik tak loh em avang emawa siamthat ngai
ta hluai ni lovin khawvel hun inher zel rem tura inchher ve reng a ngaih avang
zawkin insiam thatna hi chu englai pawha
thil tul a ni. Tunhmain Nehru Yuvak Kendra a lo ding a, (tunah pawh
Mizoramah pawh a la awm reng a), tha takin hna a thawk a, sorkar laipuiah pawh
a hming tha hle thin. Mahse hun inher zel remin a insiam rem lo nge ni eng tak
a ti ta nge hriat a ni lova, tun hnuah hian a thawm a zawi ta hle mai a. Pawl
tam tak hi engemaw hun lai chuan par mawi tak leh tangkai tak a awm a. Mahse
engemawchen hnuah a chuai leh mai thin. YMA hi pawl nghet leh tlo ber pawl a ni
awm e. A ngheh leh a tlo nachhan hi khawtlang mamawh a phuhruk vang te,
tlawmngaihna, rinawmna leh dikna nena a inkaihkuah tlat vang a ni ngei ang.
8. Branch
zawng zawng tana hman nghal theih insiam thatna tur thu sawi fak fak chu thil
harsa tak ni mahse, tih loh tur thenkhat erawh a awm ngei ang. Miin YMA an
ngaisang e tih avanga hruaitu nihna inchuh rum rum te chu englai maha tih loh
tur chi ni ngei tur a ni. Miin YMA hruaitu nih a chuh hun hi awm thei a nih
ngai chuan YMA a tlakchhiat a, a hruaitu nih pawh thil zahthlak hial a nih a,
zahthlak mai ni lova a hahthlak bawk hunah te YMA khai chhuah a, tundin leh
duhna avanga chuh te hi YMA hruaitu nih chuh hun chu ni awm a ni! Kan pawl a
silawn a, a mualphova, a hruaitu tur kan inhmuh zawh loh palh hun te a awm
chuan YMA dik tak, tlawmngaihna vawngtu chuan, ‘E, heti hi a ni maw, tlawmngaih
chhuah a ngai ta zu nia le, in duh loh chuan ka lo hruai ang e,’ ti a hruaitu
ni tura inpek chu YMA dik tak tihtur te pawh a ni ang. Mahse YMA hruaituin
pangparthi an awrh thin ni a hriat vang te, YMA hruaituin kalkhawmnaah a lailum
an chang thin ni a hriat vang te, YMA hruaitu chu a kawchhung suahna hluia chaw
kil pha ni a hriat avang tea YMA hruaitu nih kan inchuh a nih chuan YMA chu
siamthat a ngai fe tawh tihna a ni ang.
____________________________________________________________
RECORD OF VENGPUI BRANCH YMA OFFICE BEARER SINCE 1989 | ||
1989
|
Re-elect
|
|
Preident
|
KC Lalpianthanga
|
|
Vice
President
|
R Lalpianmawia
|
|
Secretary
|
RC Dailova
|
|
Assistant
Secretary
|
PC Liankunga
|
|
Treasurer
|
Lalsangzela Renthlei
|
|
Finance
Secretary
|
Lalmuanchhana Ralte
|
|
1990
|
||
Preident
|
KC Lalpianthanga
|
|
Vice
President
|
R Lalpianmawia
|
|
Secretary
|
K Rochungnunga
|
|
Assistant
Secretary
|
PC Liankunga
|
|
Treasurer
|
Dr JC Chhuanliana
|
|
Finance
Secretary
|
Lalsangzela Renthlei
|
|
1991
|
||
Preident
|
Dr JC Chhuanliana
|
KC Lalpianthanga
|
Vice
President
|
KC Lalpianthanga
|
H Lalzuala
|
Secretary
|
Lalsangzela Renthlei
|
|
Assistant
Secretary
|
Duhawma
|
|
Treasurer
|
Darthanchhunga
|
|
Finance
Secretary
|
H Lalzuala
|
Johny Lalbiakdika
|
1992
|
||
Preident
|
H Lalzuala
|
|
Vice
President
|
R Lalpianmawia
|
|
Secretary
|
PC Liankunga
|
|
Assistant
Secretary
|
J Lalbiakdika
|
|
Treasurer
|
Vanlalrawna
|
|
Finance
Secretary
|
Mangchhuana
|
|
1993
|
||
Preident
|
Vanlalrawna
|
|
Vice
President
|
R Lalpianmawia
|
|
Secretary
|
Lalsangzela Renthlei
|
|
Assistant
Secretary
|
KC Vanlalhlimpuia
|
|
Treasurer
|
Mangchhuana
|
|
Finance
Secretary
|
George LC Sapa
|
|
1994
|
||
Preident
|
R Lalpianmawia
|
|
Vice
President
|
R Hranghrima
|
|
Secretary
|
PC Liankunga
|
|
Assistant
Secretary
|
KC Vanlalhlimpuia
|
|
Treasurer
|
Tlanchhuaki
|
|
Finance
Secretary
|
H Lalzuala
|
|
1995
|
||
Preident
|
H Lalzuala
|
|
Vice
President
|
KH Lalruatchhunga
|
|
Secretary
|
C Lalchhuanawma
|
|
Assistant
Secretary
|
Mangchhuana
|
|
Treasurer
|
Tlanchhuaki
|
|
Finance
Secretary
|
PC Liankunga
|
|
1996
|
||
Preident
|
H Lalzuala
|
|
Vice
President
|
C Lianhlira
|
|
Secretary
|
C Lalchhuanawma
|
|
Assistant
Secretary
|
PC Liankunga
|
|
Treasurer
|
J Lalbiakdika
|
|
Finance
Secretary
|
K Vanlallura
|
|
1997
|
Re-elect
|
|
Preident
|
R Lalpianmawia
|
|
Vice
President
|
C Lianhlira
|
|
Secretary
|
C Lalchhuanawma
|
|
Assistant
Secretary
|
PC Liankunga
|
|
Treasurer
|
J Lalbiakdika
|
|
Finance
Secretary
|
K Vanlallura
|
|
1998
|
||
Preident
|
Lalsawmliana Sailo
|
|
Vice
President
|
PC Lalnunhlua
|
C Lianhlira
|
Secretary
|
PC Liankunga
|
|
Assistant
Secretary
|
C Lalchhuanawma
|
|
Treasurer
|
Laltlanhlua
|
|
Finance
Secretary
|
R Lalnghakliana
|
|
1999
|
||
Preident
|
C Lianhlira
|
|
Vice
President
|
Lalngaihawma Ralte
|
|
Secretary
|
J Lalbiakdika
|
|
Assistant
Secretary
|
PC Chhunga
|
|
Treasurer
|
Lalsawmliana Sailo
|
|
Finance
Secretary
|
K Vanlallura
|
|
2000
|
||
Preident
|
C Lianhlira
|
|
Vice
President
|
Lalngaihawma Ralte
|
|
Secretary
|
J Lalbiakdika
|
|
Assistant
Secretary
|
PC Chhunga
|
|
Treasurer
|
Lalsawmliana Sailo
|
|
Finance
Secretary
|
K Vanlallura
|
|
2001
|
||
Preident
|
Lalngaihawma Ralte
|
|
Vice
President
|
C Lianhlira
|
|
Secretary
|
Vanlallura Khiangte
|
|
Assistant
Secretary
|
J Lalbiakdika
|
Tlangzakhuma
|
Treasurer
|
Lalsawmliana Sailo
|
|
Finance
Secretary
|
PC Chhunga
|
Saizikpuii
|
2002
|
||
Preident
|
C Lianhlira
|
|
Vice
President
|
Lalngaihawma Ralte
|
|
Secretary
|
PC Chhunga
|
|
Assistant
Secretary
|
Ngurthansanga Sailo
|
|
Treasurer
|
H Lalthlangfela
|
|
Finance
Secretary
|
Tlangzakhuma
|
|
2003
|
||
Preident
|
C Lianhlira
|
|
Vice
President
|
Lalremruata
|
|
Secretary
|
H Lalthlangfela
|
|
Assistant
Secretary
|
R Sanghluna
|
|
Treasurer
|
Robert MS Dawngliana
|
|
Finance
Secretary
|
Vanlallura Khiangte
|
|
2004
|
||
Preident
|
C Lianhlira
|
|
Vice
President
|
Lalremruata
|
|
Secretary
|
H Lalthlangfela
|
R Lalmanthanga
|
Assistant
Secretary
|
Lalfala Ralte
|
|
Treasurer
|
Robert MS Dawngliana
|
|
Finance
Secretary
|
C Laltleipuii
|
|
2005
|
Re-elect
|
|
Preident
|
C Lianhlira
|
|
Vice
President
|
Lalngaihawma Ralte
|
|
Secretary
|
R Lalmanthanga
|
|
Assistant
Secretary
|
Lalfala Ralte
|
|
Treasurer
|
C Laltleipuii
|
|
Finance
Secretary
|
R Sanghluna
|
Lalhlimchhana
|
2006
|
||
Preident
|
C Lianhlira
|
|
Vice
President
|
Lalngaihawma Ralte
|
|
Secretary
|
R Lalmanthanga
|
|
Assistant
Secretary
|
Lalfala Ralte
|
|
Treasurer
|
C Laltleipuii
|
|
Finance
Secretary
|
Lalhlimchhana
|
|
2007
|
||
Preident
|
C Lianhlira
|
|
Vice
President
|
Lalngaihawma Ralte
|
|
Secretary
|
R Lalmanthanga
|
Lalfala Ralte
|
Assistant
Secretary
|
Lalfala Ralte
|
R Lalsangzuala
|
Treasurer
|
C Laltleipuii
|
|
Finance
Secretary
|
Lalhlimchhana
|
|
2008
|
||
President
|
C Lianhlira
|
|
Vice
President
|
Lalremruata
|
|
Secretary
|
R Lalsangzuala
|
|
Assistant
Secretary
|
Lalrindika Chhinghlu
|
Laithazuala
|
Treasurer
|
C Laltleipuii
|
|
Finance
Secretary
|
Lalhlimchhana
|
|
2009
|
||
President
|
Lalremruata
|
|
Vice
President
|
R Lalsangzuala
|
|
Secretary
|
Lalfala Ralte
|
|
Assistant
Secretary
|
Laithanzuala
|
|
Treasurer
|
Lalhlimchhana
|
|
Finance
Secretary
|
Lallawmzuala
|
|
2010
|
||
President
|
Lalhlimchhana
|
|
Vice
President
|
R Lalsangzuala
|
|
Secretary
|
Lallawmzuala
|
RC Vanlalsiama
|
Assistant
Secretary
|
RC Vanlalsiama
|
RC Lalhminghlua
|
Treasurer
|
Laithanzuala
|
|
Finance
Secretary
|
RC Lalhmunmawia
|
|
2011
|
||
President
|
Lalhlimchhana
|
|
Vice
President
|
R Lalsangzuala
|
|
Secretary
|
RC Vanlalsiama
|
|
Assistant
Secretary
|
RC Lalhminghlua
|
|
Treasurer
|
Laithanzuala
|
|
Finance
Secretary
|
Samuel Lalremruata
|
|
2012
|
||
President
|
Lalhlimchhana
|
|
Vice
President
|
Hmangaihzuala
|
|
Secretary
|
RC Vanlalsiama
|
|
Assistant
Secretary
|
RC Lalhmunmawia
|
|
Treasurer
|
C Laltleipuii
|
|
Finance
Secretary
|
RC Lalmuanchhana
|
|
2013
|
||
President
|
Lalremruata
|
|
Vice
President
|
Lalhlimchhana
|
|
Secretary
|
Lallawmzuala
|
|
Assistant
Secretary
|
RC Vanlalsiama
|
|
Treasurer
|
C Laltleipuii
|
|
Finance
Secretary
|
RC Lalhmunmawia
|
|
2014
|
||
President
|
Lalremruata
|
|
Vice
President
|
Lalhlimchhana
|
|
Secretary
|
H Lalthlangfela
|
|
Assistant
Secretary
|
RC Vanlalsiama
|
|
Treasurer
|
Hmangaihzuala
|
|
Finance
Secretary
|
JC Zochhuanmawia
|
|
2015
|
||
President
|
H Lalthlangfela
|
|
Vice
President
|
Lalhlimchhana
|
|
Secretary
|
Lallawmzuala
|
|
Assistant
Secretary
|
PC Lalreia
|
|
Treasurer
|
Raldingliana
|
|
Finance
Secretary
|
JC Zochhuanmawia
|
|
Kum 1978
|
||
President
|
R.Lalchhuanthanga
|
|
Vice
President
|
Darkunga Ralte
|
|
Secretary
|
R.C.Dailova
|
|
Asst.
Secretary
|
P.Laingura
|
|
Treasurer
|
Puntira
|
|
Fin.
Secretary
|
||
Kum 1977
|
||
President
|
AR Vala
|
|
Vice
President
|
||
Secretary
|
Lalrinpuia
|
|
Asst.
Secretary
|
||
Treasurer
|
Darkunga Ralte
|
|
Fin.
Secretary
|
||
Kum 1976
|
||
President
|
Darkunga Ralte
|
|
Vice
President
|
AR Vala
|
|
Secretary
|
Lalrinpuia
|
|
Asst.
Secretary
|
||
Treasurer
|
Puntira
|
|
Fin.
Secretary
|
||
Kum 1975
|
||
President
|
Darkunga Ralte
|
|
Vice
President
|
RL Thansdanga
|
|
Secretary
|
Lalrinpuia
|
|
Asst.
Secretary
|
||
Treasurer
|
Puntira
|
|
Fin.
Secretary
|
||
Kum 1974
|
||
President
|
Thankima
|
|
Vice
President
|
||
Secretary
|
||
Asst.
Secretary
|
||
Treasurer
|
||
Fin.
Secretary
|
||
Kum 1988
|
||
President
|
J.C.Chhuanliana
|
|
Vice
President
|
R.Lalchhuanthanga
|
|
Secretary
|
R.C.Dailova
|
|
Treasurer
|
Tlanghmingthanga
|
|
Kum 1987
|
||
President
|
Lalngura Ralte
|
|
Vice
President
|
R.lalchhuanthanga
|
|
Secretary
|
R.C.dailova
|
|
Asst.
Secretary
|
Lalrinsangi
|
|
Treasurer
|
Zahmingliana
|
|
Fin.
Secretary
|
R.C.Rochhunga
|
|
Kum 1986
|
||
President
|
Lalngura Ralte
|
|
Vice
President
|
R.Lalchhuanthanga
|
|
Secretary
|
R.C.dailova
|
|
Asst.
Secretary
|
Lalrinsangi
|
|
Treasurer
|
Zahmingliana
|
|
Fin.
Secretary
|
Rc Rochhunga
|
|
Kum 1985
|
||
President
|
R.Lalpianmawia
|
|
Vice
President
|
R.lalchhuanthanga
|
|
Secretary
|
RC Dailova
|
|
Asst.
Secretary
|
R.Sapthanliana
|
|
Treasurer
|
Zahmingliana
|
|
Fin.
Secretary
|
H.lalchhuanawma
|
|
Kum 1980
|
||
President
|
R.lalchhuanthanga
|
|
Vice
President
|
AR Vala
|
|
Secretary
|
P.Laingura
|
|
Asst.
Secretary
|
R.C.Dailova
|
|
Treasurer
|
Puntira
|
|
Fin.
Secretary
|
H.lalchhuanawma
|
|
Kum 1979
|
||
President
|
C.Manmawia
|
|
Vice
President
|
AR Vala
|
|
Secretary
|
R.C.Dailova
|
|
Asst.
Secretary
|
P.Laingura
|
|
Treasurer
|
Puntira
|
|
Fin.
Secretary
|
H.lalchhuanawma
|
_____________________________________________________________________________
No comments:
Post a Comment